Σαν σήμερα, το 31 (κατ’ άλλους το 32) μ.Χ., αποκεφαλίζεται ο Ιωάννης ο Βαπτιστής (Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος), πρόκειται για την τελευταία μεγάλη εορτή του εκκλησιαστικού έτους.
Τι λέει η ιστορία
Τα λεγόμενά του είχαν ενοχλήσει τους Φαρισαίους, καθώς στηλίτευαν την παράνομη συμβίωση του τετράρχη της Γαλιλαίας και Περαίας Ηρώδη Αντύπα με τη σύζυγο του αδελφού του, Ηρώδη Φιλίππου, την Ηρωδιάδα. Ως αποτέλεσμα ο Ηρώδης Αντύπας φυλάκισε τον Ιωάννη.
Κατά τη διάρκεια κάποιας εορτής, ο Ηρώδης ζήτησε από την κόρη της Ηρωδιάδας, Σαλώμη, να χορέψει, λέγοντάς της ότι θα της δώσει ό,τι του ζητήσει. Λέγεται ότι η Σαλώμη ζήτησε τότε το κεφάλι του Ιωάννη μέσα σ’ ένα πιάτο, έπειτα από προτροπή της μητέρας της, η οποία φθονούσε τον Βαπτιστή. Έτσι, ο Ιωάννης αποκεφαλίστηκε, βρίσκοντας μαρτυρικό θάνατο.
Ο Άγιος Ιωάννης, θεωρείται θεράπων Άγιος από το ρίγος τού πυρετού της ελονοσίας. Γι’ αυτό και αποκαλείται και Ριγολόγος και Κρυαδίτης, αλλά και Νηστευτής και Νηστικός για την απόλυτη νηστεία με την οποία τιμάται η μνήμη του.
Επίσης, κατά τόπους, ακούγεται και Τιναχτής (στη Νάξο) επειδή σε τινάσσει με ρίγη, αν δεν τηρήσεις τη νηστεία του ή γιατί θεραπεύει το τιναχτικό, δηλαδή τον ελώδη πυρετό, Κυνηγός (στη Θράκη) γιατί γύρω στην εορτή του, 29 Αυγούστου, αρχίζει η κυνηγετική περίοδος ή διότι αυτό ήταν το όνομα τού κτίτορός του και Κουτσοκεφάλης.
Οι κακοήθεις πυρετοί που μάστιζαν παλαιότερα – ιδιαίτερα κατά τον μήνα Αύγουστο – τον τόπο μας, με τα τρομερά τους ρίγη και τους οξείς παροξυσμούς τους, οφείλονταν, κατά την άποψη του ελληνικού λαού, στην ταραχή που αισθάνθηκε κατά το μαρτύριο η κεφαλή του καρατομηθέντος Αγίου.
Ο Άγιος Ιωάννης, έκτοτε, εικονίζεται, συνήθως, κρατώντας την κεφαλή του.
Η σχετική με τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου διήγηση της Αγίας Γραφής, έτσι όπως αποτυπώθηκε στις εκκλησιαστικές εικόνες, συγκίνησε βαθύτατα την ψυχή του λαού. Κι η λαϊκή φαντασία που δε γνωρίζει όρια, βλέπει το κεφάλι του Προδρόμου να αναπηδά μέσα στο δίσκο του ηλίου, όταν αυτός ανατέλλει στις 29 Αυγούστου.
“Από τότε που αποκεφάλισαν τον Αγιογιάνν’, από τότε έπεσεν η θέρμη στον κόσμο’ ταραχκίν του κιφάλ’ τ’ κι έπισι ταραχή, συνερίγ’, παραξ’σμός. Γι’ αυτό τ’ Αγιογιάνν’ τ’ Παραξ’σμου είναι για τς θέρμες. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον Αγιογιάνν’ λάδ’, κερί, λίβανο και θυμιάζ”. (Σβέρδια)”
Γι’αυτό κι ο Άγιος αποκαλείται Θερολόγος ή Ριγολόγος, Παροξυσμός ή Κρυαδίτης, και η μνήμη του τιμάται με απόλυτη νηστεία’ και έτσι λέγεται και νηστευτής ή νηστικός. Η νηστεία του συνοδεύεται απ’ την απαγόρευση όλων όσα μοιάζουν με το αίμα που έτρεξε από το κεφάλι του.
Να οι σχετικές δεισιδαιμονίες, διατυπωμένες από τους ίδιους τους χωρικούς.
“Δεν τρώγομαι μαύρο σταφύλι, μαύρο σύκο, ό,τι μαύρο φρούτο είναι, γιατί το αίμα του Αγίου τα έβαψε. Δεν τρώγομαι ούτε καρύδι, γιατί του έκοψαν το καρύδι όταν τον αποκεφάλισαν. Δεν πιάνουμε μαχαίρι κείνη τη μέρα και το ψωμί το κόβουμε με τα χέρια. (Κίος)”
“Δεν κόβουμε καρπούζι με το μαχαίρι στο πάνω μέρος, να μη ξεκεφαλίζουμ’ έτσι τον άι-Γιάννη. Κείνη τη μέρα τίποτα δεν τρώνε είναι νηστησμάρχης Άγιος.
Σε πολλές περιοχές έχουν καθιερωθεί για την υγεία του κοινού πανηγύρια, λιτανείες και παρακλήσεις σε ξωκλήσια ή αγιάσματα που αποβλέπουν στη μνήμη του αποκεφαλισμού του Προδρόμου.
Ανήμερα του Άη Γιάννη, ο κόσμος νηστεύει και αν παραβιάσει κάποιος την νηστεία, λέγεται ότι τον πιάνει ρίγος. Γι’αυτό και ο Άη Γιάννης ονομάζεται και Ριγολόγος.