Ο Δεκαπενταύγουστος για όλη την Ελλάδα αποτελεί το Πάσχα του καλοκαιριού κατά το οποίο οι πιστοί με κατάνυξη στους ναούς τιμούν την Υπεραγία Θεοτόκο την κοίμηση της οποίας εορτάζουν η Εκκλησία του Χριστού, η ορθοδοξία και ο απανταχού Ελληνισμός.
Αν και τα προσκυνήματα της Παναγίας στη Λέσβο προβάλλονται λιγότερο σε σχέση με άλλα καθιερωμένα προσκυνήματα όπως η Μεγαλόχαρη της Τήνου, η ενέργεια στον τόπο μας αυτό το διάστημα γίνεται αισθητή στους ντόπιους και στους επισκέπτες. Από πού να ξεκινήσει κάνεις, από την Αγιάσο, την Αγία Σιών με την αμύθητης πνευματικής αξίας εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγιάς που θεωρείται από τις πιο πιστές αναπαραστάσεις της Υπεραγίας Θεοτόκου και η αγιογράφηση φέρεται να έχει γίνει από τον Ευαγγελιστή Λουκά μαθητή του Χριστού και έναν εκ των τεσσάρων Αποστόλων – συγγραφέων των Ευαγγελίων της εκκλησίας μας.
Η ιδιαίτερη ιστορία της εικόνας
Όμως και η Παναγία της Πέτρας σε ένα ναό χτισμένο στην κορυφή του βράχου έχει μακραίωνη παράδοση και θαυματουργή επίδραση στους προσκυνητές. Από πού να αρχίσει κάνεις για τις Παναγιές της Λέσβου με παραδόσεις που χάνονται στα βάθη του χρόνου. Όπως αυτή της Παναγίας που «βγήκε από τη θάλασσα» στο γραφικό Πυργί στη Μυτιλήνη. Η Εικόνα της Παναγίας που μεταγενέστερα την έντυσαν με ασήμι οι πιστοί ανελκύθηκε σύμφωνα με την παράδοση από τη θάλασσα όταν οι ψαράδες του μικρού χωριού διαπίστωναν τις νύχτες να φεγγοβολά κάτι ασυνήθιστο στο βυθό υποδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο το σημείο που βρισκόταν η εικόνα.
Ακόμα όμως κι αν στους σύγχρονους – ψηφιακούς καιρούς μας που δύσκολα κανείς πιστεύει στα θαύματα πει κανείς ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ, το βέβαιο είναι ότι η εικόνα βγήκε με τα δίχτυα των ψαράδων και ήταν τέτοια η πίστη των ανθρώπων ώστε σε αυτήν την εικόνα να οικοδομηθεί ένας ολόκληρος ναός που ολοκληρώθηκε το 1847 και γιορτάζει κάθε Δεκαπενταύγουστο.
Ιδιαίτερη αναμένεται να είναι και φέτος η γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου από την ενορία της Παναγίας στο Πυργί, όπου εκεί έχουμε ένα διαφορετικό πανηγύρι από τα συνηθισμένα, καθώς μετά τη Θεία Λειτουργία το Δεκαπενταύγουστο ο κόσμος κατηφορίζει στο γραφικό λιμανάκι και γίνεται η λιτανεία της εικόνας στη θάλασσα με βάρκες, σε ανάμνηση της ανεύρεσης της εικόνας της Μεγαλόχαρης στο βυθό με θαυμαστό τρόπο. Για τις συνθήκες ανεύρεσης της εικόνας έχουν ειπωθεί και γραφτεί κατά καιρούς διάφοροι μύθοι. Σύμφωνα με έναν από αυτούς, η εικόνα της Παναγίας την οποία προσκυνούν οι πιστοί ανασύρθηκε από το βυθό της θάλασσας από ψαρά, μετά από ενύπνιο όραμα κατά το οποίο αγγελική μορφή τον καθοδήγησε στο σημείο όπου βρισκόταν η εικόνα.
Ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι οι ψαράδες στο Πυργί κατά τις νυχτερινές ώρες έβλεπαν ένα φως να βγαίνει από το βυθό και όταν σε κάποια στιγμή από περιέργεια πλησίασαν, διαπίστωσαν ότι ευωδίαζε λιβάνι οπότε καταδύθηκαν και ψάχνοντας βρήκαν την εικόνα και την ανέσυραν.
Η εικόνα είναι ξύλινη απεικονίζοντας την Υπεραγία Θεοτόκο να κρατά στην ποδιά της τον Χριστό, ενώ το 1910 ολόκληρη η εικόνα επενδύθηκε με κάλυμμα από ασήμι.
Σε ανάμνηση της ανέλκυσης της εικόνας από το βυθό γίνεται κάθε χρόνο η λιτανεία εν πλω μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στο γραφικό λιμανάκι του οικισμού, ενώ όπως ακριβώς τα Θεοφάνεια, ο εφημέριος του ναού π. Θεόδωρος ρίχνει στη θάλασσα μία μικρή εικόνα-αντίγραφο εκείνης που βρέθηκε στο βυθό και πέφτουν οι πιστοί για να την ανασύρουν. Σε αντίθεση με τα Θεοφάνεια όπου ο σταυρός παραδίδεται στα χέρια του ιερέα, στην κατάδυση της εικόνας της Παναγίας στο Πυργί το Δεκαπενταύγουστο ο πιστός που θα την ανασύρει την κρατά ως ενθύμιο και ευλογία.