Η μονή της Παναγίας της Χρυσοσκαλίτισσας βρίσκεται 72χλμ νοτιοδυτικά των Χανίων, πολύ κοντά στη μαγευτική λιμνοθάλασσα του Ελαφονησίου.
Είναι γυναικείο μοναστήρι με μορφή φρουρίου, σκαρφαλωμένο σε βράχο 35μ με απεριόριστη θέα στη θάλασσα. Στην απογραφή του 1637 αναφέρεται ως Παναγία Γουνοσκαλίτισσα από τον ιερέα του χωριού Κούνενι (σημερινή Βάθη). Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία ιδρύσεως της μονής, αλλά εικάζεται ότι τοποθετείται στα χρόνια της όψιμης Ενετοκρατίας.
Η ονομασία Χρυσοσκαλίτισσα οφείλεται στο ένα σκαλοπάτι από τα 98, που κατά την παράδοση ήταν χρυσό.
Λέγεται ότι μόνο όσοι πιστεύουν πραγματικά μπορούν να το δουν ακόμη. Ωστόσο, μια άλλη εκδοχή θέλει το σκαλοπάτι να έχει πωληθεί από το Πατριαρχείο για να αντιμετωπιστούν τα οικονομικά προβλήματα της μονής.
Ο κεντρικός ναός είναι δίκλιτος με τα κλίτη του αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Αγία Τριάδα και κτίστηκε το 1894 για να αντικαταστήσει τον αρχικό μικρό σπηλαιώδη ναό.
Το μοναστικό συγκρότημα συμπληρώθηκε με το κτίσιμο θολωτών χώρων στην επιφάνεια του βράχου, ενώ κάτω από το βράχο υπάρχουν τα κτίρια του «Παρθενώνα», όπου στεγάζονταν οι μοναχές. Στο καθολικό σήμερα σώζεται η θαυματουργή εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, ενώ έχει διαμορφωθεί και μικρό μουσείο.
Σε κοντινή απόσταση υπήρχε η Μονή του Αγίου Νικολάου, η οποία λειτουργούσε τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στην παραλία, κοντά στην μονή, ανακαλύφθηκε μικρός οικισμός ψαράδων της Μεσομινωικής Περιόδου.
Στο χώρο της μονής τάφηκε το 1527 κατά την παράδοση ο επαναστάτης Γεώργιος Καντανολέων και ο γιος του Πέτρος, για τους οποίους γράφτηκαν οι Κρητικοί Γάμοι από τον Ζαμπέλιο.
Επίσης σε κοντινή απόσταση από τη μονή, στο Λαφονήσι, σφαγιάστηκαν το 1824 περισσότεροι από 600 κάτοικοι της περιοχής.
Πηγη: ekklisiaonline.gr