Τζακαράντες: Αυτά τα πανύψηλα τροπικά δέντρα έχουν «προσαρμόσει» στην Αθήνα ένα φίλτρο μωβ χρώματος, σηματοδοτώντας την επέλαση της άνοιξης. Ποια είναι τα μυστικά και η ιστορία τους;
protagon – Ελένη Κατρακαλίδη
Λένε πώς αν πέσει πάνω σου ένα ανθάκι τζακαράντας τότε η τύχη σου είναι εξασφαλισμένη. Ισως να είναι κι έτσι, μπορώ όμως να σας διαβεβαιώσω ότι αν περπατήσετε στην οδό Ρηγίλλης ή στην κεντρική αλέα που οδηγεί από τη λεωφόρο Αμαλίας στο Ζάππειο Μέγαρο η διάθεσή σας θα αλλάξει αυτόματα.
Γιατί κάτω από το θόλο που δημιουργούν με τα απλωμένα κλαδιά τους τα πανύψηλα δέντρα που είναι φυτεμένα στις δύο πλευρές του δρόμου, απλώνεται ένα χαλί από λεπτεπίλεπτες μπλε μωβ τρομπέτες με φίνο άρωμα που διαχέεται στον αέρα και η μαγεία του σε αιχμαλωτίζει.
protothema
Είναι η εποχή που ανθίζουν οι εξωτικές τζακαράντες σηματοδοτώντας, μαζί με τις γλυσίνες και τις κουτσουπιές, την άνοιξη της Αθήνας κι ας έχουμε συνηθίσει να λέμε ότι σ’αυτή την πόλη ο καιρός περνάει κατευθείαν από το χειμώνα στο καλοκαίρι χωρίς ενδιάμεση στάση. Τι είναι οι τζακαράντες;
protothema
Παραθέτω τη σημείωση του Γ. Π. Σαββίδη από τη δέκατη τρίτη έκδοση των Ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη (ΙΤο τκαρος, 1981): «τζακαράντες: είδος τροπικού δέντρου [jacaranda mimosaefolia, με λουλούδια μενεξεδένια και καρπούς που όταν κινούνται κροταλίζουν].»
Αναμφίβολα, είναι ένα από τα ωραιότερα δέντρα του κόσμου. Πανύψηλη -φτάνει τα 15 με20 μέτρα πριν ξεδιπλώσει την ομπρέλα των κλαδιών της- και υπέρκομψη, η ωραία τζακαράντα ανθίζει ακόμη και σε στενάχωρους δρόμους της πόλης μας που δεν είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να αναδειχτεί η ομορφιά της.
Ακόμα κι εδώ όμως, στην οδό Αθηνάς, στην Καπνικαρέα και στην Αγία Ειρήνη, μια τζακαράντα ανθισμένη μπροστά από κτίρια νεοκλασικά μπορεί να σου μεταδώσει ένα αίσθημα γαλήνης και χαράς.
protagon
Το πιθανότερο είναι ότι έφτασε στην Αθήνα το 1839 μαζί με τα 15.000 καλλωπιστικά φυτά που έφερε από τη Γένοβα ο αρχικηπουρός της βασίλισσας Αμαλίας για τη δημιουργία του Εθνικού (τότε Βασιλικού) Κήπου, πράγμα που δεν μπορούσε μεν να επιβεβαιώσει ο κύριος Γιώργος Γκίνης, τμηματάρχης Φυτικής Παραγωγής & Κλάδευσης Υψηλών Δένδρων στη Διεύθυνση Πρασίνου και Περιβάλλοντος του Δήμου Αθηναίων, αλλά μου είπε ότι πράγματι τα περισσότερα καλλωπιστικά δέντρα της πόλης μας έχουν προκύψει από το φυτώριο του Εθνικού Κήπου.
Απευθύνθηκα σ’ αυτόν για να μάθω περίπου πόσες τζακαράντες υπάρχουν στην πόλη μας και με την ευκαιρία, διαμαρτυρήθηκα γιατί εκείνες της οδού Αθηνάς δεν είναι κλαδεμένες τόσο ωραία όπως αυτές της οδού Ρηγίλλης για παράδειγμα ή της αλέας του Ζαππείου, οπότε έλαβα την απάντηση ότι «σε ένα αστικό περιβάλλον τα δέντρα δεν μπορούν να αφεθούν ελεύθερα όπως συμβαίνει στη φύση και μέσα σε ένα πάρκο. Η επικινδυνότητα και η όχληση που μπορεί να προκαλούν είναι παράγοντες που επιβάλλουν τον τρόπο του κλαδέματος».
popaganda – Ασπασία Κουλύρα/ FOSPHOTOS
Η ομορφιά της είναι εξωτική όπως εξωτικό είναι και το όνομά της. Τζακαράντα σημαίνει «αρωματικό» στη γλώσσα των Γκουαρανί, ιθαγενών της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Βολιβίας και της Παραγουάης από όπου κατάγεται. Από εκεί έφυγε στις αρχές του 19ου αιώνα για να εγκατασταθεί παντού στον κόσμο, από την Καλιφόρνια μέχρι την Αυστραλία, τη Μεσόγειο και τη Νότια Αφρική, όπου το κλίμα είναι θερμό.
Σήμερα, άπειρες τζακαράντες ανθίζουν στο Μπουένος Αϊρες, στη Νάπολι, στο Σίδνεϊ και στο Περθ. Και οι ποιητές τις υμνούν. Μόνο στις λεωφόρους του Λος Αντζελες είναι φυτεμένες είκοσι χιλιάδες -όπου όμως δεν τις αγαπούν όλοι οι κάτοικοι, κάποιοι μάλιστα τις ξηλώνουν γιατί τα λουλούδια τους λερώνουν δρόμους, πισίνες και αυλές- και περισσότερες από 50.000 στην Πρετόρια. Και όταν ανθίζουν στην Πρετόρια, η πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής μετατρέπεται σε μια ονειρική μενεξεδένια πολιτεία.
protagon
popaganda – Ασπασία Κουλύρα/ FOSPHOTOS
Ο Γιώργος Σεφέρης αποτύπωσε την εικόνα της στο Ημερολόγιο Καταστρώματος, Β’
«Κerk Str. Oost, Pretoria, Τransvaal
Οι τζακαράντες παίζοντας καστανιέτες και χορεύοντας / ρίχναν γύρω στα πόδια τους ένα μενεξεδένιο χιόνι.
Αδιάφορα όλα τ’ άλλα, κι αυτό / το Βένουσμπεργκ της γραφειοκρατίας με τους διπλούς / τους πύργους και τα διπλά του επίχρυσα ρολόγια / ναρκωμένα βαθιά σαν ιπποπόταμος μες στο γαλάζιο. / Και τρέχαν τ’ αυτοκίνητα δείχνοντας / γυαλιστερές πλάτες όπως τα δελφίνια. / Στο τέλος του δρόμου μας περίμενε / δρασκελώντας αργόσχολα μες στο κλουβί του / ο ασημένιος φασιανός της Κίνας / ο Ευπλόκαμος Νυχθήμερος όπως τον λένε.
Και να σκεφτείς πως ξεκινήσαμε αποχαιρετώντας / με την καρδιά γεμάτη σκάγια / τον Ονοκρόταλο τον Πελεκάνο – αυτόν / που είχε ύφος τσαλαπατημένου πρωθυπουργού / στο ζωολογικό κήπο του Καϊρου Γιωργος Σεφερης Πραιτώρια, Οχτώβρης 1941»
