Ένα Χωριό Διαφορετικό Από Όλα Τα Άλλα: Το Ελληνικό Χωριό Με Την Δική Του Διάλεκτο Που Μόνο Οι Ντόπιοι Την Καταλαβαίνουν»
Ένα χωριό-στολίδι που δεν θυμίζει τίποτα την σημερινή πραγματικότητα πιστό στις παραδόσεις και τα ήθη κι έθιμα – Ένα ελληνικό χωριό εκεί που ο μοντέρνος τρόπος ζωής δεν είναι ευπρόσδεκτος
Είναι αρκετά τα χωριά στην ελληνική περιφέρεια, όπου αν ακούσεις δύο ντόπιους να μιλούν θα πασχίζεις να κατανοήσεις τι λένε, ιδίως στην ορεινή Κρήτη. Υπάρχει όμως ένα που είναι τόσο ιδιαίτερο σε επίπεδο γλώσσας, που από τις πρώτες ατάκες θα διαπιστώσεις ότι δεν έχει κανένα νόημα η προσπάθεια κατανόησης του νοήματός τους. Γιατί πολύ απλά, η διάλεκτος στην κωμόπολη Αρχάγγελος της Ρόδου είναι μοναδική στην Ελλάδα.
Ο Αρχάγγελος είναι κτισμένος στα κεντρικά ανατολικά παράλια του νησιού, σε υψόμετρο 160 μέτρων. Βρίσκεται σε απόσταση 28χλμ. από την πόλη της Ρόδου και κτίστηκε τα μεσαιωνικά χρόνια, σε μακρινή απόσταση από την θάλασσα, για να προστατεύει τους κατοίκους από τις πειρατικές επιδρομές.
Με πληθυσμό περίπου 8.000 κατοίκους είναι σήμερα το μεγαλύτερο χωριό της Ρόδου. Και χωρίς καμία αμφιβολία το πιο ιδιαίτερο. Πρόκειται για το μοναδικό χωριό της Ελλάδας που έχει αναπτύξει ολότελα δική του γλώσσα!
Χαρακτηριστικό των κατοίκων είναι η προσήλωσή τους στις παραδόσεις. Τα ήθη και τα έθιμα των προγόνων περνούν από γενιά σε γενιά και ο μοντέρνος τρόπος ζωής δεν είναι ευπρόσδεκτος. Μεταξύ των παραδόσεων που διαφυλάσσουν εδώ και αιώνες είναι και η διάλεκτος, τα περίφημα στη Ρόδο «αρχαγγελίτικα».
Ουσιαστικά πρόκειται για ανάμειξη ελληνικών, κυπριακών και τουρκικών λέξεων, με πιθανότερη ρίζα την Πάφο της Κύπρου, καθώς είναι ξεκάθαρο το παφίτικο ιδίωμα το οποίο χαρακτηρίζεται από τη τάση να αφαιρεί φωνήεντα από τις λέξεις και τον τραχύ και βαρύ τρόπο ομιλίας.
Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ πιθανό οι αρχικοί κάτοικοι του Αρχάγγελου να ήταν μέτοικοι από την Πάφο, αφού χρησιμοποιούν λέξεις και τρόπο ομιλίας που μόνο στην Πάφο ακούγονται.
Ωστόσο οι δύο διάλεκτοι δεν είναι ίδιες. Τα «αργαγγελίτικα» έχουν τους δικούς ιδιωματισμούς και η διαμόρφωση τους με την πάροδο των ετών αποτελεί αντικείμενο Πανεπιστημιακών και γλωσσολόγων.
Εξυπακούεται ότι τους Αρχαγγελίτες δεν μπορούν να τους καταλάβουν ούτε οι υπόλοιποι κάτοικοι της Ρόδου όταν συνομιλούν μεταξύ τους. «Είναι μια δική μας γλώσσα που μόνο οι ντόπιοι του χωριού μας μπορούν να καταλάβουν. Είναι ξεχωριστή. Ας πούμε ότι είναι πιο βαριά από τα κυπριακά. Δεν είναι σίγουρο όμως ότι ένας Κύπριος θα καταλάβει ένα διάλογο δύο Αρχαγγελιτών. Εντάξει, για Έλληνα δεν το συζητάμε», είχε δηλώσει ο πρώην κοινοτάρχης του χωριού, Αργύρης Αργυρού.
Ορισμένα παραδείγματα είναι τα εξής: Στο χωριό το «πώς σε λένε;» είναι «πώς σε λόσε;», το «πάμε» είναι «χαντέστε», το ψωμί είναι «λουτριά», η γωνία «καντούνι», το «δαγκώνω» «δακκώ», το πασχαλιάτικο έδεσμα (αρνί με γέμιση) «ριφικί» και το για μένα «για λλόου μου».
Τα Στεγνά, επίνειο του Αργάγγελου
Για να διαιωνιστεί μία τόσο ιδιαίτερη παράδοση, διατηρώντας την ακεραιότητά της, είναι προφανώς απαραίτητη η βούληση των κατοίκων και δεδομένη η υπερηφάνεια για τον τόπο τους. Οι κάτοικοι του χωριού μιλούν στην καθημερινότητά τους τη συγκεκριμένη γλώσσα, κάτι που περνάει από γενιά σε γενιά, χωρίς να διδάσκεται φυσικά, αλλά μόνο μέσα από την καθημερινή χρήση της διαρκεί στον χρόνο. Αυτό κάνει τον Άρχαγγελο να ξεχωρίζει και να έλκει με το… μυστήριο και την παρομοίωση του με «γαλατικό χωριό».
Υπάρχουν άλλοι δύο καλοί λόγοι για να επισκεφτεί κανείς τον Αρχάγγελο. Ο ένας είναι τα εντυπωσιακά Στεγνά, που είναι το επίνειο της κωμόπολης, σε απόσταση εννέα λεπτών οδήγησης και ο άλλος η σπάνια ράτσα αλόγων (γένος EquusCabalus), που έχει μακραίωνη ιστορία και συναντάται μόνο στη Ρόδο. Είναι από τις πιο κοντές φυλές αλόγων στον κόσμο και αποτελούν προστατευόμενο είδος, έχοντας το δικό τους χώρο στην περιοχή Νάπες του Αρχαγγέλου.
