Αυτή τη φορά θα χαθούμε. Στο χώρο και στο χρόνο. Προορισμός μας το νότιο, και για πολλούς ομορφότερο κομμάτι της Χίου, τα Μαστιχοχώρια. Θα πάμε για να ξαφνιαστούμε ευχάριστα σε κάθε μας βήμα, να χορτάσουμε εικόνες, μυρωδιές και γεύσεις.
Θα ξεχαστούμε περπατώντας ανάμεσα στα κτήματα με τα εσπεριδοειδή, τις περίτεχνες αυλές με τους ολάνθιστους κήπους, τους ψηλούς πέτρινους μαντρότοιχους και τις επιβλητικές αυλόπορτες.
Θα χαθούμε στα δαιδαλώδη στενά των μεσαιωνικών χωριών που στέκουν αγέρωχα και επιβλητικά από τον 14ο αιώνα, θα μεθύσουμε με το πιο περιζήτητο κρασί της αρχαιότητας, τον Αριούσιο οίνο, θα γευτούμε την πολύτιμη μαστίχα σε κάθε εκδοχή της, μεζεδάκια ταιριασμένα με τοπικό ούζο, μαστέλο, θαλασσινά, χειροποίητα μακαρόνια και θεϊκά γλυκά του κουταλιού. Πάνω από όλα, θα θαυμάσουμε το πολιτισμό του νησιού αλλά και την ευγένεια και την αρχοντιά των κατοίκων του.
Η ιστορία των Μαστιχοχωρίων ξεκινά το μεσαίωνα, στα χρόνια της κατάκτησης της Χίου από τους Γενοβέζους (1346-1566), όταν και τα χωριά της νότιας Χίου, όπου παράγεται η μαστίχα, οργανώθηκαν ως οικισμοί-φρούρια, με στόχο την άμυνα απέναντι στους επιδρομείς που μάστιζαν το Αιγαίο. Αθέατα από τη θάλασσα, τα 25 χωριά που συνθέτουν το μεσαιωνικό σύμπλεγμα οικισμών που χτίστηκαν για να στεγάσουν τις οικογένειες των καλλιεργητών της μαστίχας και των αρχόντων που εκμεταλλεύονταν τα έσοδα.
Άλλωστε το προϊόν τους ήταν το πολυτιμότερο αγαθό του νησιού: η μαστίχα ταξίδευε σε όλο τον κόσμο, από τους Ρωμαίους ευγενείς και τα χαρέμια των Οθωμανών ως τα μοναστήρια των Φραγκισκανών μοναχών.
Τα χωριά της Μαστίχας είναι το Λιθί, η Βέσσα, η Ελάτα, τα Μεστά, οι Ολύμποι, το Πυργί, η Καλαμωτή, τα Αρμόλια, τα Πατρικά, τα Φλάτσια, τα Νένητα, το Βουνό, η Κοινή, η Παγίδα, ο Καταρράκτης, η Εξω Διδύμα, η Μέσα Διδύμα, το Μυρμήγκι, το Θολοποτάμι, ο Αγιος Γεώργιος Συκούσης, οι Βαβίλοι, το Νεοχώρι, η Καλλιμασιά και τα Θυμιανά.
Από όλα τα Μαστιχοχώρια, εκείνα που διατηρούνται ως σήμερα σε καλύτερη κατάσταση μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881 είναι τα Μεστά, οι Ολύμποι και το Πυργί.
Μεστά
Ένα από τα ωραιότερα χωριά του νησιού, τα Μεστά, βρίσκεται 35 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Χίου.
Είναι το πιο απομακρυσμένο από τα μεσαιωνικά χωριά, αλλά ταυτόχρονα και το πιο καλοδιατηρημένο.
Η περίτεχνη αρχιτεκτονική του πηγάζει από τη Βυζαντινή περίοδο και το ίδιο το χωριό είναι χτισμένο σαν ένα κάστρο.
Τα σπίτια, μικρά και πέτρινα, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, σχηματίζουν στην εξωτερική περίμετρο του οικισμού ένα ισχυρό προστατευτικό τείχος.
Η βόλτα στα μικρά σοκάκια του χωριού, κάτω από τις καμάρες που σχηματίζουν τα μπαλκόνια μοιάζει με ταξίδι πίσω στο 14ο αιώνα καθώς ελάχιστα έχουν αλλάξει από τότε στο χωριό που έχει σχεδιαστεί και κτιστεί σαν ένας λαβύρινθος.
Οι κάτοικοι μπορούσαν να μπουν και να φύγουν από το χωριό μόνο μέσω μιας πόρτας η οποία βρίσκεται σήμερα στην τοποθεσία Κάτω Πόρτα.
Στο κέντρο των Μεστών υψώνεται ο αμυντικός πύργος, ένας τύπος της Ακρόπολης τον οποίο οι κάτοικοι είχαν σαν καταφύγιο σε περίπτωση επίθεσης.
Το παλαιότερο μνημείο (εκτός από το ίδιο το χωριό) είναι η εκκλησία του Παλαιού Ταξιάρχη με το ξυλόγλυπτο τέμπλο που θεωρείται περίτεχνο δείγμα της Χιώτικης ξυλογλυπτικής.
Τα Μεστά συνδέονται με το έθιμο του «Αγά», το οποίο αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα εκεί και σε άλλα Μαστιχοχώρια, όπως τους Ολύμπους και το Λιθί.
Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο από το οποίο δεν γλιτώνει κανείς χωρίς να πληρώσει πρόστιμο, ενώ συνήθως διανθίζεται από ποικίλα δρώμενα και παραδοσιακές μουσικές.
Μη φύγετε αν δεν δοκιμάσετε το Μεστούσικο κρασί, και κυρίως τη σούμα που φτιάχνεται στην περιοχή. Παράγεται από την απόσταξη σύκων και σταφυλιών και είναι ποτό για γερούς πότες, αλλά αγνό και με ιδιαίτερη γεύση.
Ολύμποι
Επόμενος σταθμός μας οι Ολύμποι, στο χωριό που βρίσκεται 4 χλμ. από τα Μεστά και 31 χλμ. από την πόλη της Χίου. Η όψη του μας εντυπωσιάζει πριν καν μπούμε στο εσωτερικό του. Κι αυτό γιατί η ενότητα στους εξωτερικούς τοίχους των ακραίων σπιτιών που λειτουργούσαν σαν τείχη προσδίδει φρουριακό χαρακτήρα στην όψη του χωριού.
Υπάρχει κι εδώ κεντρική πύλη, αμυντικός πύργος, ο οποίος διατηρείται μισοερειπωμένος και στενά δρομάκια με θολωτά πέτρινα τόξα πάνω τους που συνέδεαν τα σπίτια μεταξύ τους.
Αξίζει να δείτε και την Τράπεζα των Ολύμπων, ένα διώροφο κτίριο με μακρόστενες αίθουσες που σώζεται από την παλιά μεσαιωνική περίοδο σε πολύ καλή κατάσταση. Highlight Από τους Ολύμπους μπορείτε να επισκεφθείτε το αξιοποιημένο σπηλαιοβάραθρο της Συκιάς, με τον εντυπωσιακό σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο. Ο δρόμος καταλήγει σε ερημικό ακρωτήρι όπου τα μοναδικά ανθρώπινα έργα είναι η μεσαιωνική βίγλα και το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης που τη συνοδεύει.
Πυργί
Το «ζωγραφιστό χωριό», όπως το αποκαλούν πολλοί λόγω των περίτεχνων διακοσμητικών μοτίβων στις προσόψεις των οικημάτων, είναι το μεγαλύτερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου και απέχει 25 χιλιόμετρα από την πόλη και 6 χλμ. από τους Ολύμπους. Παρ’ όλες τις αλλοιώσεις που επέφεραν σ’ αυτό ο χρόνος και οι ανθρώπινες επεμβάσεις, το Πυργί αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα ζωντανό μεσαιωνικό θρύλο.
Εδώ το σημαντικότερο αξιοθέατο είναι τα ίδια τα πυργούσικα σπίτια με τα «ξυστά», τα διακοσμητικά στοιχεία δηλαδή στην πρόσοψη με γεωμετρικά σχήματα σε μαύρο και άσπρο.
Η τεχνική αυτή του εξωτερικού στολισμού αγαπήθηκε από τους ντόπιους και για το λόγο αυτό την διατήρησαν ζωντανή μέχρι τις μέρες μας.
Στις βόλτες στα στενά σοκάκια του χωριού θα δείτε το ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα άριστα διατηρημένο βυζαντινό μνημείο με κεραμικό διάκοσμο, οδοντωτές ταινίες στον τρούλο, με διπλούς μαρμάρινους κιονίσκους και πολύχρωμα φιαλοστόμια στην τοιχοποιία.
