Ένα ιστορικό χωριό με θλιβερή ιστορία θα βρει κανείς 40 περίπου χιλιόμετρα μακριά από την πόλη της Ρόδου. Ένα χωριό που συνέδεσε το όνομά του με την αρρώστια και τον θάνατο όταν το 1947 λειτούργησε λίγο πιο πέρα από την κεντρική του πλατεία το μέρος που οι Ροδίτες έτρεμαν: Το Σανατόριο των Δωδεκανήσων.
Η ιστορία του χωριού «Αγία Ελεούσα» αρχίζει αρκετές δεκαετίες πριν τη μεταφορά των φυματικών στα εδάφη του. Ξεκίνησε ως ιταλική αποικία στα πρότυπα των δασικών χωριών των Ιταλικών Άλπεων γνωστή ως «Campochiaro» η οποία χτίστηκε το 1935 στους πρόποδες του βουνού του Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο 270 μέτρων, από τους Ιταλούς που την εποχή εκείνη είχαν το νησί στην πλήρη κυριαρχία τους.
Φέρει την υπογραφή του Κυβερνήτη Μάριο Λάγκο, ο οποίος προχώρησε κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής στη δημιουργία του.
Πρώτοι του κάτοικοι, υλοτόμοι της Βόρειας Ιταλίας –συγκεκριμένα της κοιλάδας του Φιέμε- που έφτασαν εκεί προκειμένου να δημιουργήσουν ένα μέρος ιδανικό για τους επίτιμους καλεσμένους των κατακτητών. Και τα κατάφεραν.
Οι Ιταλικές Άλπεις… στην Ελλάδα
Ο οικισμός εκείνος υπήρξε πράγματι πανέμορφος.
Το καταπράσινο δάσος του με τα πλατάνια και τα πεύκα που ήταν πάντα φροντισμένο και καθαρό, τα επιβλητικά του κτίρια με τα έντονα χρώματα, τις καμάρες και τα καμπυλωτά μπαλκόνια αλλά και τα ρέματα που του χαρίζουν την άγρια ομορφιά του υπήρξε κάποτε ένα από τα στολίδια της Ρόδου.
Είχε, βλέπεις, τα πάντα. Αγορά, δικό του σχολείο, την πλατεία του, την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, ακόμα και φυλακές.
Αυτό που ανέκαθεν έκλεβε τις εντυπώσεις ήταν τη τεχνητή λίμνη που φιλοξενεί τα νερά της πηγής του Κοσκινιστή και το υπό εξαφάνιση είδος ψαριού που φέρει την ονομασία «γκιζάνι», το οποίο πλέον ζει μόνο στη Ρόδο.
Όλα άλλαξαν το 1947 μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης με την Ιταλία, στις 10 Φεβρουαρίου.
Τα Δωδεκάνησα ανήκαν πλέον επίσημα στην Ελλάδα και οι κατακτητές όχι μόνο αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τα ελληνικά εδάφη, μα επιπλέον να καταβάλλουν στον ελληνικό λαό αποζημίωση ύψους 105 εκατομμυρίων δολαρίων.
Στις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους, έλαβε χώρα η τελετή παράδοσης των Δωδεκανήσων από της βρετανικές Αρχές –οι οποίες είχαν υπό τον έλεγχό τους το σύμπλεγμα- στην Ελλάδα. 8 χρόνια αργότερα, τα Δωδεκάνησα έγιναν νομός με πρωτεύουσα τη Ρόδο.
To «Σπίτι του Θανάτου»
Η Αγία Ελεούσα, όμως, παρέμεινε έρημη μετά τη λήξη του πολέμου και την αποχώρηση των Ιταλών. Τα άψογα αρχιτεκτονικά σπίτια εγκαταλείφθηκαν, τα κτίρια ρήμαξαν, το χωριό έπαψε να έχει πια ζωή. Η μόνη ανθρώπινη παρουσία υπήρχε πια στο σχολείο του χωριού. Μόνο που πλέον δεν ήταν σχολείο μα ένα «σπίτι του θανάτου».
Το κτίριο, το οποίο βρισκόταν απέναντι από την εκκλησία, δεν φιλοξενούσε πια παιδιά μα άρρωστους νησιώτες και βορειοελλαδίτες οι οποίοι έφταναν εκεί ανά δεκάδες έχοντας «χτυπηθεί» από φυματίωση, το «χτικιό» -όπως το αποκαλούσαν τότε- η οποία υπήρξε μάστιγα κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Το Σανατόριο των Δωδεκανήσων ονομάστηκε «Βασίλισσα Φρειδερίκη» και στεγάστηκε εκεί μέχρι το 1970, μέχρι την οριστική παύση του.
Το ερημωμένο χωριό θεωρήθηκε ιδανικό για την απομόνωση των φυματικών, η επαφή με τους οποίους ήταν ένα πραγματικό ρίσκο για τους όλους εκείνους που είχαν την υγεία τους.
Το θεραπευτήριο φιλοξένησε τα 23 χρόνια λειτουργίας του στις 100 κλίνες του περισσότερους από 1.500 ασθενείς, εκ των οποίων ελάχιστοι κατάφεραν να επιβιώσουν.
Έκλεισε με την προοπτική να αξιοποιηθεί ως Άσυλο Ανιάτων, κάτι που δε συνέβη ποτέ.
Σήμερα, αποτελεί ακόμα ένα επιβλητικό κτίριο χωρίς ζωή που ρημάζει μαζί με το υπόλοιπο χωριό – φάντασμα
