Στο βιβλίο της “Time Warped: Unlocking the Mysteries of Time Perception“, η Claudia Hammond εξερευνεί τη σημασία της αντίληψής μας για το χρόνο και πως αυτή επηρεάζει την εικόνα που έχουμε για την πραγματικότητα.
Η εμπειρία μας, όσον αφορά το χρόνο, διαμορφώνεται από το ίδιο μας το μυαλό. Εξάλλου, έχουμε μεγαλώσει πιστεύοντας πως ο χρόνος είναι ένα από τα πιο σταθερά και αντικειμενικά πράγματα στη ζωή μας. Είναι όμως ιδιαίτερα ενθαρρυντική η σκέψη ότι το ίδιο φαινόμενο, που πολλές φορές παίρνει τη μορφά δικτάκτορα στη ζωή μας, είναι κάτι που μπορούμε να διαμορφώσουμε, όπως επιθυμούμε.
Για παράδειγμα, ο χρόνος μοιάζει να επιβραδύνεται όταν είμαστε τρομοκρατημένοι. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ανθρώπους που πάσχουν από αραχνοφοβία, τους ζητήθηκε να κοιτάξουν μια αράχνη για 45 δευτερόλεπτα, όλοι όμως είχαν την αίσθηση πως είχε περάσει πολύ περισσότερος χρόνος.
Στον αντίποδα, ο χρόνος μοιάζει να “πετάει” όσο γερνάμε, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στους ρυθμούς της ζωής μας, που όσο μεγαλώνουμε μοιάζουν να αυξάνονται δραματικά.
Σκεφτείτε το παρελθόν σας: ο προηγούμενος χρόνος μοιάζει λες και διήρκεσε πολύ λίγο συγκριτικά με έναν χρόνο της παιδικής σας ηλικίας. Σωστά; Παρομοίως, όταν αναλογιζόμαστε τα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας, έχουμε την αίσθηση πως είναι πολύ πιο πρόσφατα. Όσο πιο πίσω πάμε στο χρόνο, ξεπερνώντας τη δεκαετία, τα γεγονότα μοιάζουν ακόμη πιο μακρινά, απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα.
Και όμως, παρόλες τις αντιφάσεις, το μυαλό μας μπορεί και μετράει το χρόνο:
Είναι ξεκάθαρο, πως ασχέτως από το πως το μυαλό μας αντιλαμβάνεται το χρόνο, είναι ένας ιδιαίτερα ευέλικτος μηχανισμός. Συμπεριλαμβάνει παράγοντες όπως τα αισθήματα, τις προσδοκίες, ακόμη και τη θερμοκρασία.
[…] Γνωρίζουμε ότι ο χρόνος έχει άμεσο αντίκτυπο στις αναμνήσεις μας, η ίδια η μνήμη όμως πλάθει την αντίληψή μας για το χρόνο.
Αξιοπερίεργο είναι και το γεγονός πως θυμόμαστε με μεγάλη λεπτομέρεια στιγμιότυπα της ζωής μας, ανάμεσα στα 15 και 25 μας χρόνια. Σύμφωνα με την Hammond:
Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι επειδή αφορά μια περίοδο όπου η ζωή μας κατακλύζεται, συνήθως, με νέες εμπειρίες, κάτι που δε συμβαίνει τόσο συχνά όταν φτάνουμε τα 30 ή τα 40.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας, είναι η σύνδεση της μνήμης με την ταυτότητά μας (την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας). Η συγκρότηση της ταυτότητάς μας, της εικόνας του ποιοί είμαστε, λαμβάνει μέρος στα πιο δημιουργικά μας χρόνια και γι’ αυτό θυμόμαστε τόσες πολλές λεπτομέρειες. Είναι απαραίτητο προκειμένου αυτό το “οικοδόμημα” να είναι πιο στέρεο.
Το παράδοξο των διακοπών )η φαινομενική αντίθεση ότι ο χρόνος κυλάει πολύ πιο γρήγορα όταν είμαστε διακοπές και όμως μοιάζει να διήρκεσε περισσότερο όταν το ανακαλούμε στη μνήμη μας) οφείλεται στο γεγονός ότι αντιλαμβανόμαστε το χρόνο με δύο διαφορετικούς τρόπους: προοπτικά και αναδρομικά. Συνήθως αυτά τα δύο βρίσκονται σε ισορροπία, κάποιες όμως εμπειρίες τείνουν να τη διαταράσσουν.
Όπως με τις αναμνήσεις των νεανικών μας χρόνων, έτσι και αυτό έχει να κάνει με γεγονότα που αποτελούν νέες εμπειρίες, ειδικά σε αντίθεση με τη ρουτίνα της καθημερινότητάς μας. Έχουμε ορίσει στο μυαλό μας ορόσημα όπως τα σαββατοκύριακα, τη Δευτέρα και την ώρα του ύπνου που καθορίζουν τη “φυσιολογική” ροή του χρόνου. Όταν όμως πάμε διακοπές, όλα αυτά εξαφανίζονται!
