Απόλυτη τέχνη, ατόφια ομορφιά
Με ζωντανή ιστορία πάνω από 100 χρόνια οι κάτοικοι άντεξαν το βάρος δύο πολέμων ενώ βρέθηκαν στο επίκεντρο του εμφυλίου (1946-1949). Σήμερα όμως ο μόνιμος πληθυσμός τον χειμώνα δεν ξεπερνάει τους 500 κατοίκους στο σύνολο των Μαστοροχωρίων.
Ομως η μαστορική τέχνη των κατοίκων της έχει αφήσει ανεξίτηλα και διαχρονικά σημάδια στα περισσότερα πέτρινα κτίρια των οικισμών. Αλλωστε η φήμη των μαστόρων, από την δεκαετία του 20,εξαπλώθηκε στα πέντε σημεία του πλανήτη. Ετσι από φωτογραφικό υλικό βλέπουμε μετανάστες μαστόρους να δίνουν το στίγμα τους από Αμερική, κυρίως σε πολιτείες του Ιλλινόις και της Μινεσσότα όπου κατασκεύασαν στοές μεταλλείων, μέχρι το Ιράν και την Αιθιοπία.
By Dora Artemiadi shutterstock
Κάθε χωριό, λίγο ή πολύ, ξεχώρισε αναδεικνύοντας μαστόρους.
Η Πυρσόγιαννη, διοικητικό κέντρο, η γειτονική Βούργιαννη αλλά και το Πληκάτι, το τελευταίο Μαστοροχώρι πριν τα αλβανικά σύνορα, ανέδειξε κτιστάδες – «πελεκάνους» όπως τους αποκαλούν οι ντόπιοι. Οι Χιονάδες ανέδειξαν σχολή Αγιογράφων, το Ασημοχώρι και ο Γορποπόταμος ξυλογλύπτες, η Καστάνιανη ανέδειξε κυρίως εμπόρους κρασιού ενώ οι ίδιοι κάτοικοι ήταν φημισμένοι για τους αμπελώνες τους.
By dinosmichail shutterstock
Η ιστορία
Οι αιματοβαμμένες κορυφές του Γράμμου, όπου δεσπόζουν μνημεία μνήμης,μας θυμίζουν την πολυτάραχη ιστορία των Μαστοροχωρίων. Σχεδόν σε κάθε χωριό υπάρχει στίγμα είτε για όσους πέσανε στους δύο απελευθερωτικούς πολέμους είτε,δυστυχώς,στον μαύρο εμφύλιο του 1946-1949.
By dinosmichail shutterstock
Με αυτά τα γεγονότα να σημαδεύουν την μνήμη μας ξεκινάμε να έρθουμε σε επαφή με τα αναρίθμητα φυσικά τοπία και την ιδιαίτερη ομορφιά που αναδεικνύουν και τον χειμώνα.
Ξεκινώντας από την Κόνιτσα
Η γραφική κωμόπολη βρίσκεται στο μεταίχμιο δύο ηπειρωτικών βουνών, του «Σμόλικα» και «Τύμφης» ενώ εκεί διασταυρώνονται τρεις ποταμοί με τα οικοσυστήματά τους (Αώος, Βοϊδομάτης και Σαραντάπορος).
By Pit Stock shutterstock
Περήφανες οι κορυφές της «Τραπεζίτσας» και του «Τόμαρου» υψώνονται πάνω από την Κόνιτσα συμβολίζοντας την απεραντότητα της άγριας αλλά συνάμα γλυκιάς ομορφιάς του τοπίου.
Στην Κόνιτσα αξίζει να επισκεφθείτε– «Το αρχοντικό της Χάμκως» το σπίτι της μητέρας του Αλή Πασσά– «Το σπίτι της οικογένειας του γέροντα Παίσιου» του οποίου η αγιοσύνη, η σοφία αλλά και η διδασκαλία του αγγίζουν παλαιότερες αλλά και νεότερες γενιές.
By Pit Stock shutterstock
– «Την Μονή Στομίου» μία διαδρομή με ιδιαίτερη φυσιολατρική και θρησκευτική αξία που μετά από μιάμιση ώρα πεζοπορία καταλήγεις στο ζωντανό θρησκευτικό μνημείο όπου μόνασε ο Γέρων Παίσιος πριν καταλήξει στο Αγιον Ορος. Για όσους δεν μπορούν να περπατήσουν μπορείτε να πάτε με αυτοκίνητο και θα χρειασθείτε μόλις μία πεζοπορική διαδρομή 20 περίπου λεπτών. Το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής είναι πλάι στον ποταμό Αώο και την πετύχαμε με ελαφρά χιονόπτωση-εμπειρία μοναδική. Οταν θα φθάσετε θα αντικρύσετε ένα μοναστήρι με λιτή αρχιτεκτονική αλλά και το γεμάτο συμβολισμό Kελλί όπου ζούσε και μόνασε ο Γέρων Παίσιος.
By Pit Stock shutterstock
Και συνεχίζοντας στα Μαστοροχώρια
Πυρσόγιαννη
Στο άλλοτε ισχυρό διοικητικό κέντρο των Μαστοροχωρίων, κτισμένο στους πρόποδες του Γράμμου, βλέπεις κάποια σημάδια από την παλιά του αίγλη.
By dinosmichail shutterstock
Με 40 περίπου μόνιμους κατοίκους διαθέτει δύο καφενεία και αρκετά κτίρια με ανεξίτηλα τα σημάδια της παλιάς μαστορικής τέχνης. Ο τοπικός Σύλλογος,στον οποίο κυρίως συμμετέχουν απόδημοι Πυρσογιαννίτες, διαθέτει έναν διώροφο ξενώνα «Το Αρμολόι» ο οποίος και πρόσφατα ανακαινίσθηκε και διαθέτει 8 δωμάτια.
By dinosmichail shutterstock
Εξαιρετικές στην εξυπηρέτησή τους οι δύο γυναίκες που το διαχειρίζονται η Λαμπρινή Νάτση και η κόρη της Βασιλική Σακκά εργάζονται με μεράκι τόσο για τους φιλοξενούμενους όσο και για τους μόνιμους κατοίκους που εκεί βρίσκουν το μοναδικό καταφύγιο για το καφέ η το ποτό τους. Επίσης η Λαμπρινή, με τον σύζυγό της Σταύρο, κρατούν τον μοναδικό φούρνο για όλα τα χωριά ξεκινώντας τη διανομή από τα χαράματα και επιτελώντας πραγματικά κοινωνικό έργο. Η Πολιτεία όχι μόνον δεν στηρίζει έμπρακτα την δραστηριότητά τους αλλά τους επιφέρει κάθε είδους αντικίνητρα.
By Theastock shutterstock
Στο χωριό αξίζει να επισκεφθείτε– Τον παλαιότερο ναό του Αγίου Νικολάου, με διάχυτη την ηπειρώτικη αρχιτεκτονική.– Τον ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος και αποτέλεσε το πρότυπο πάνω στον οποίο κτίσθηκε η Μητρόπολη των Αθηνών.
By kostasgr shutterstock
Tο Μουσείο Μαστόρων
Αυτή η πολυποίκιλη ζωή των μαστόρων προσπαθεί εδώ και χρόνια να αποτυπωθεί σε ένα Μουσείο με έδρα την Πυρσόγιαννη. Το αντικρίσαμε με ολοκληρωμένη μεν την κατασκευή του αλλά κλειδωμένο αφού η Πολιτεία συνεχίζει να δείχνει την γνώριμη κωλυσιεργία της. Οταν λοιπόν θα λειτουργήσει θα μπορέσει να αποτελέσει έναν πόλο έλξης Ελλήνων και επίλεκτων ξένων επισκεπτών που ενδιαφέρονται για τις επαγγελματικές, κοινωνικές αλλά και απόδημες πτυχές των Ηπειρωτών Μαστόρων.
Πληκάτι
Το χωριό-ορόσημο βρίσκεται πιο κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα με φυσικά όρια μία από τις κορυφές του Γράμμου που ονομάζεται «Μαύρη». Το χωριό μέχρι τους πολέμους άκμαζε με ζωντανό δείγμα τους 2000 περίπου μόνιμους κατοίκους στο της. Σήμερα μόλις μετά βίας 20-30 άτομα τον χειμώνα «φυλάττουν Θερμοπύλες».
By DroneworX TS shutterstock
Κόντρα όμως στο ρεύμα ο Γιώργος Μπαλατσούκας που αγάπησε παθιασμένα τον τόπο αποφάσισε, χωρίς μάλιστα να είναι από εκεί, να κάνει πριν 6 περίπου χρόνια, μία τολμηρή επένδυση. Με κόντρα τους περισσότερους κατοίκους του χωριού δημιούργησε την αγροτουριστική μονάδα με την ιδιαίτερη ονομασία «Το αγριολούλουδο του Γράμμου». Ενα συγκρότημα κατοικιών που μπορεί να φιλοξενήσει ζευγάρια, οικογένειες μέχρι και μία ορειβατική ομάδα 7-8 ατόμων σε ένα κατάλληλα διαμορφωμένο οίκημα με εσωτερική σκάλα εν είδει καταφυγίου. Η αγάπη του Γιώργου για την φύση είναι μεγάλη αφού σχεδόν καθημερινά, και όσο φόρτο δουλειάς και εάν έχει, πηγαίνει στο βουνό που το γνωρίζει σαν το σπίτι του ενώ είναι εκπαιδευτής κηνυγόσκυλων. Επειδή δε βρεθήκαμε μέσα στην περίοδο του κυνηγιού συναντήσαμε ανθρώπους που μας αφηγήθηκαν ζωντανές μαρτυρίες από τις κυνηγετικές περιηγήσεις τους μέσα στο συναρπαστικό βιότοπο της οροσειράς του Γράμμου.
By Vasileios Zolotas shutterstock
Οσον αφορά δε την γυναίκα του Γιώργου την Βασιλική βάζει καθημερινά την έμπνευση και το μεράκι μαγειρεύοντας τις δικές της συνταγές ενώ φτιάχνει και μοναδικά βιολογικά προϊόντα με πρώτες ύλες που συλλέγουν οι ίδιοι μοναδικά φυτά από τα βουνά του Γράμμου (αφεψήματα, μαρμελάδες, γλυκά). Νομίζω ότι θα ήταν παράλειψη εάν δεν μείνετε μία με δύο ημέρες στο Πληκάτι όπου κάθε εποχή, ακόμη και ο χειμώνας, έχουν την γοητεία τους.
By DroneworX TS shutterstock_
Στο Πληκάτι επίσης υπάρχουν δύο εκκλησίες με ξεχωριστή σημασία η κάθε μία. Η μία είναι η «Παναγιά η Οδηγήτρια» με την εικόνα της να θεωρείται θαυματουργή και να συγκεντρώνει, στις 16 Φεβρουαρίου που πανηγυρίζει, προσκυνητές από όλη την περιοχή. Επίσης η παλιότερη εκκλησία του Αγίου Αθανασίου με μία στέγη μοναδικής αισθητικής ομορφιάς και με μεγάλη ιστορική βαρύτητα που όμως αρχίζει και υποχωρεί. Και εδώ το κράτος είναι ουσιαστικά απών ως προς το να αναδείξει και να συντηρήσει αυτό το μνημείο.
Γαναδιό-Μόλιστα-Μοναστήρι
Τρία πραγματικά όμορφα χωριά που αποτελούσαν ένα ενιαίο οικισμό με ισχυρή οικονομία και σημαντικές παραδόσεις. Ανέδειξαν μάλιστα απόδημους που μεγαλούργησαν πέρα από τα όρια της ελληνικής επικράτειας.
By DroneworX TS shutterstock_
Ετσι το Γαναδιό ήταν η πατρίδα του μεγαλοεμπόρου και ευεργέτη Ξένου που έδρασε στην Ρουμανία.Η μεγαλύτερη δωρεά του ήταν η «Σπυριδωνιάδα Σχολή» που σήμερα κλειστή μεν συνεχίζει όμως να αναδεικνύει την θαυμάσια αρχιτεκτονική , το επιβλητικό της ύφος και βέβαια τους εκατοντάδες μαθητές που κάθισαν στα θρανία της.
By DroneworX TS shutterstock_
Ανατριχιαστικοί και εδώ οι αριθμοί μας θυμίζουν ότι οι μόνιμοι κάτοικοι του Γαναδιού τον χειμώνα δεν ξεπέρασαν τους 25-30 ενώ το μοναδικό τους καταφύγιο είναι το καφενείο του Συλλόγου. Εκεί θα σας υποδεχθεί ο Βασίλης Τζιμπινάδης, που αφού ολοκλήρωσε με επιτυχία την καριέρα του ως σεφ σε πολυτελή ξενοδοχεία των Αθηνών, και παρόλες τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει, βάζει το μεράκι του και σας προσφέρει τις δικές του ιδιαίτερες γεύσεις. Και φυσικά άφθονο τσίπουρο, κρασί και πολύ καλή παρέα.
Αφήνοντας πίσω το Γαναδιό συναντάς κατά σειρά την Μόλιστα και το Μοναστήρι. Οι κάτοικοι αυτή την περίοδο είναι ελάχιστοι… Για παράδειγμα στο Μοναστήρι τον χειμώνα ο συνταξιούχος Βαγγέλης Μακάριος ζει παρέα με τα σκυλιά του και τις γεωργικές του εργασίες.
Καστάνιανη
Ένα ακόμη γραφικό Μαστοροχώρι με αμφιθεατρική θέση και ίσως την πιο αξιόπιστη και ευρεία διατήρηση του αρχιτεκτονικού της ρυθμού σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς.
Costas78 / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)
Η Καστάνιανη δεν διακρίθηκε τόσο για την τέχνη των μαστόρων της όσο για την ενασχόληση των περισσότερων κατοίκων της με την αμπελοκαλλιέργεια αλλά και το εμπόριο κρασιού. Στο χωριό συναντάμε τρεις τοξωτές γέφυρες, που αξίζει να τις πεζοπορήσετε, και τα μοναδικά στην Ελλάδα πέτρινα σπίτια με ύψος 13-14 μέτρων μία ακόμη μαρτυρία της μοναδικής τέχνης των μαστόρων της περιοχής
Costas78 / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)
Εξίσου σημαντικό κτίσμα η εκκλησία του Αγίου Νικολάου ενώ πρόσφατα ανακαινίσθηκε και το κτίριο του τοπικού συλλόγου στο οποίο λειτουργεί καφενείο και ξενώνας. Με πολύ μεράκι η Βασιλική, Αλβανίδα που ζει 25 χρόνια στα Μαστοροχώρια και είναι περισσότερο από Ελληνίδα, εξυπηρετεί τόσο τους ντόπιους όσο και οποιονδήποτε επισκεφθεί το χωριό.
Χιονάδες
Το δεύτερο με μεγαλύτερο υψόμετρο Μαστοροχώρι αποτελεί και την γενέτειρα μια σχολής Αγιογραφικής η οποία καθιερώθηκε και άφησε το δικό της στίγμα αντλώντας στοιχεία από την ύστερη βυζαντινή αλλά και τη λαϊκή βυζαντινή τέχνη.
Έλλη Άνθη / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)
Η δουλειά τους δε έγινε τόσο διάσημη που κατά την περίοδο της ακμής κλήθηκαν να αγιογραφήσουν εκκλησίες από την Ρωσία μέχρι τις βαλκανικές χώρες. Oι αγιογραφίες τους επίσης κοσμούν κυρίως:
– Τον Ναό του Αγίου Αθανασίου στους Χιονάδες– Τον Ναό της Παναγιάς της Οδηγήτριας στο Πληκάτι– Τον Ναό του Αγίου Νικολάου στην Καστάνιανη αλλά και σε ναούς άλλων χωριών της περιοχής.
Ασημοχώρι-Γοργοπόταμος
Η ξυλογλυπτική τέχνη έκανε ξακουστούς τους κατοίκους των δύο αυτών χωριών. Αυτός ήταν και ο λόγος που τεχνίτες από την περιοχή ανέλαβαν τις ξυλογλυπτικές εργασίες στην Μητρόπολη των Ιωαννίνων που κράτησαν για δέκα ολόκληρα χρόνια. Επίσης στα δικά τους πρότυπα βασίσθηκε και το Τέμπλο της Μητρόπολης των Αθηνών.
By Mino Surkala shutterstock
Κεφαλοχώρι-Θεοτόκος
Όπως μαρτυρεί και το όνομα, το «Κεφαλοχώρι» αποτέλεσε το καταφύγιο των μεγαλοβοσκών του Γράμμου. Ετσι με την εξέλιξη εγκατάλειψαν το χωριό «Λυκόστομο» και εγκαταστάθηκαν σε χαμηλότερα υψόμετρα. Εδω θα βρείτε και δύο εξαιρετικές ταβέρνες των οικογενειών «Φασουλή» με δικά τους ποιοτικά κρέατα οι οποίοι παράλληλα διαθέτουν και δωμάτια για διανομή.
Τέλος στο χωριό Θεοτόκος αξίζει να επισκεφθείτε την «Μελίντρα» όπου η οικογένεια Καρανίκα μαζεύει κάθε εποχή φυτά από τον Γράμμο και στην συνέχεια η κυρία Σταυρούλα παρασκευάζει μοναδικά βιολογικά προϊόντα (μαρμελάδες, γλυκά), αλλά και κάποια διακοσμητικά είδη.
Αμάραντος
Βρίσκεται σε ένα ιδιαίτερο φυσικό τοπίο το οποίο είναι προικισμένο με το να βγάζει ατμούς. Ετσι και παρόλη την ουσιαστική αποχή της Πολιτείας η ιδιωτική πρωτοβουλία έχει φτιάξει αξιοπρεπείς εγκαταστάσεις για ατμόλουτρα (σε θερμοκρασία 32-33 βαθμών ενώ παράλληλα υπάρχει ξενώνας και εστιατόριο, τηλ. 2655022012,6972509910, www.konitsathermal.gr)
Κοιλάδα Πωγωνιανής-Κόνιτσα
Λίγο έξω από τα φυσικά όρια των Μαστοροχωρίων, ξεκινάει ένα διαφορετικό οικοσύστημα το «Γεωπάρκο Αώου Βίκου» το οποίο πιστοποιήθηκε από την UNESCO το 2010. Στο Μπουραζάνι, η οικογένεια Τάσιου διατηρεί εδώ και πάνω από 40 χρόνια μια αγροτουριστική μονάδα, η οποία προσθέτει μεγάλη οικονομική και οικολογική αξία στην περιοχή. Ετσι σε μία έκταση άνω των 2000 στεμμάτων θα δείτε πρόβατα, κρι κρι, ελάφια και αγριογούρουνα.
Σε αυτό το Περιβαλλοντικό Εκπαιδευτικό Πάρκο αξίζει να ξεναγηθείτε για περίπου 2 ώρες (τηλ. 2655061283). Επίσης στην ίδια οικογένεια ανήκει και το ομώνυμο ξενοδοχείο με το εστιατόριο στο οποίο θα μπορείτε να απολαύσετε, μεταξύ άλλων, ελάφι και αγριογούρουνο σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον πλάι στο τζάκι.
Μολυβδοσκέπαστο
Εθνικό και θρησκευτικό σύμβολο του Ελληνισμού,το μοναστήρι της Παναγιάς της Μολυβδοσκέπαστης, βρίσκεται στην εσχατιά της χώρας δίπλα στο φυσικό σύνορο με την Αλβανία εκεί όπου ενώνονται οι ποταμοί Αώος, Βοϊδομάτης και Σαραντάπορος.
Panagiamol / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)
Στο μοναστήρι που παραμένει ζωντανό με την παρουσία τριών μοναχών, οι αγιογραφίες και το ξυλόγλυπτο τέμπλο αλλά και η αρχιτεκτονική και διαρρύθμιση των χώρων μαρτυρούν πάνω από 250 χρόνια ιστορίας.
By Heracles Kritikos shutterstock_
Grammos Marathon Run
Σημαντικός πόλος έλξης για το οικοσύστημα του Γράμμου θα αποτελέσει και ο πρώτος Μαραθώνιος Βουνού που θα γίνει στις 3 και 4 Ιουνίου (στο τριήμερο του Αγίου Πνεύματος). Την ιδέα την υλοποιεί ο πιστοποιημένος οδηγός βουνού Αντώνης Βρόικος ο οποίος και έχει όλη την ευθύνη της οργάνωσής του. Η διαδρομή θα ξεκινήσει από το χωριό Πληκάτι και θα ακολουθήσει μία περιμετρική διαδρομή διασχίζοντας την κορυφογραμμή της «Μαύρης» κορυφής του Γράμμου (για περισσότερες πληροφορίες στο τηλ 6986425429)
