Πάνος Βαλαβάνης: Πέθανε ο αρχαιολόγος που ανακάλυψε τον αρχαιότερο ελληνικό ιππόδρομο
Ο Πάνος Βαλαβάνης είχε ανακαλύψει στον ελαιώνα της Ιτέας τα ίχνη του αρχαιότερου σωζόμενου ιπποδρόμου στην Ελλάδα
Έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 71 ετών, ο Πάνος Βαλαβάνης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες αρχαιολόγους, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με πλούσιο συγγραφικό, ερευνητικό και ανασκαφικό έργο (μεταξύ άλλων εντόπισε στον ελαιώνα της Ιτέας τα ίχνη του αρχαιότερου σωζόμενου ιπποδρόμου στην Ελλάδα). Το ενδιαφέρον του για τη διάχυση της έρευνας και της γνώσης όχι μόνο στους φοιτητές του, αλλά και στο ευρύ κοινό και, κυρίως, στους μαθητές, ήταν μοναδική.
Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τον Μάρτιο του 2023, με αφορμή το παιδικό βιβλίο του η «Ιστορία της Ακρόπολης. Εκεί όπου οι άνθρωποι συναντούσαν τους θεούς», από τις εκδόσεις Καπόν, είχε πει: «Γενικότερα, η δουλειά της εκπαίδευσης και όλων των δασκάλων δεν είναι να τα πούμε όλα. Είναι να ανοίγουμε την όρεξη των παιδιών, να ψάξουν παραπέρα και να τους δώσουμε τα ‘εργαλεία’, όχι τα τεχνικά -αυτά τα παιδιά τα ξέρουν καλύτερα από εμάς-, όσο κυρίως τον τρόπο σκέψης. Πώς, δηλαδή, μέσα από τα φαινόμενα, τα αρχαία κατάλοιπα, τις αρχιτεκτονικές και γλυπτικές μορφές, θα πάμε πίσω στο παρελθόν για να μάθουμε το γιατί, να δούμε τι ήταν αυτά που οδήγησαν τους ανθρώπους να κάνουν τις συγκεκριμένες επιλογές».
Ο Πάνος Βαλαβάνης γεννήθηκε στη Αθήνα το 1954 με οικογενειακή καταγωγή από τον Μεσότοπο της Λέσβου. Σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο του Βύρτσμπουργκ της Γερμανίας, αποκτώντας επίσης εμπειρία και σε πολλές ανασκαφές, κοντά σε σπουδαίους δασκάλους, όπως οι Έλληνες αρχαιολόγοι Βασίλειος Λαμπρινουδάκης, Πέτρος Θέμελης, Μιχάλης Τιβέριος, καθώς και οι Γερμανίδες αρχαιολόγους Έρικα Σίμον και Χάιντε Φρόνινγκ-Κέλερ. Υπήρξε αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.
Από το 1980 εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 2000 διατελούσε καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Στα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονταν οι εξής τομείς έρευνας: Αττική κεραμική και αγγειογραφία, Παναθηναϊκοί αμφορείς, κεραμικά εργαστήρια, Τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας, Τοπογραφία και Ιστορία της περιοχής Γαλαξιδιού, Αρχαία ελληνική τεχνολογία, Αρχαίος αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες.
Ο Πάνος Βαλαβάνης είχε συμμετάσχει σε πολύ μεγάλο αριθμό ανασκαφών και αρχαιολογικών ανασκαφικών προγραμμάτων, ενώ ως διευθυντής του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών είχε τον γενικό συντονισμό και είχε παρουσιάσει σε εκδηλώσεις του ίδιου Πανεπιστημίου το ανασκαφικό και ερευνητικό έργο των μελών ΔΕΠ του τομέα.
Στο συγγραφικό του έργο αναφερόταν, κυρίως, στην αρχαία ελληνική κεραμική και εικονογραφία, στην αρχιτεκτονική και την τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας, στον αρχαίο αθλητισμό, καθώς και στην αρχαία ελληνική τεχνολογία. Είχε λάβει μέρος σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και έχει είχε διαλέξεις σε Πανεπιστήμια και Μουσεία στην Ευρώπη, την Αμερική και την ‘Απω Ανατολή. Ήταν επίσης συγγραφέας (μόνος ή σε συνεργασία) διαφόρων οδηγών αρχαιολογικών χώρων, καθώς και βιβλίων για το ευρύ κοινό, με έμφαση κυρίως σε βιβλία, με αρχαιολογικά θέματα, για μαθητές και παιδιά, τα περισσότερα από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες.
Δήλωση της υπουργού Πολιτισμού Λ. Μενδώνη
Πληροφορούμενη την απώλεια του Πάνου Βαλαβάνη, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με βαθιά θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Πάνου Βαλαβάνη, ενός ξεχωριστού επιστήμονα, με σημαντικότατη πορεία στην έρευνα και τη διδασκαλία. Διαπρεπής πανεπιστημιακός, ο Πάνος Βαλαβάνης διέπλασε γενιές επιστημόνων, στο πεδίο της Κλασικής Αρχαιολογίας, μέσω της στιβαρής και πολύχρονης σταδιοδρομίας του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως άνθρωπος του πεδίου, συνδέθηκε με την ανασκαφική έρευνα, σε πολλές τοποθεσίες, αλλά ιδιαίτερα στον ελαιώνα της Ιτέας, όπου εντόπισε τα ίχνη του αρχαιότερου σωζόμενου ιπποδρόμου, στην Ελλάδα. Κατέλιπε ένα ογκώδες και πολύμορφο συγγραφικό έργο, εστιάζοντας, ιδιαίτερα, στα πεδία της κεραμικής, της εικονογραφίας, της αρχιτεκτονικής και της τοπογραφίας της αρχαίας Αθήνας αλλά και της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας, αφήνοντας μας μια πολύτιμη και αναντικατάστατη παρακαταθήκη.
Η απώλεια του Πάνου Βαλαβάνη σηματοδοτεί για μένα το τέλος μιας στενής, πολύχρονης σχέσης και δημιουργικής συνεργασίας. Ο Πάνος ήταν πάντοτε όχι μόνο ένας αφοσιωμένος και εμπνευσμένος αρχαιολόγος, αλλά και ένας πολύτιμος φίλος, που μοιραζόταν γενναιόδωρα την εμπειρία, τις πολύπλευρες γνώσεις του, την ξεχωριστή ματιά του.
Στην Έφη και στα παιδιά, τους φίλους και τους πολλούς μαθητές του, απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».
