Το ασπρόμαυρο ραβδωτό κουνούπι «Τίγρης της Ασίας» επανέρχεται στο προσκήνιο της δημόσιας υγείας. Η φετινή έξαρση σε Γαλλία και Ιταλία δείχνει ότι το «άσχημο σενάριο» της κλιματικής αλλαγής μεταφράζεται πλέον σε πραγματικούς κινδύνους.
Ως τις 8/10/2025 καταγράφηκαν 700 αυτόχθονα κρούσματα τσικουνγκούνιας στη Γαλλία και 353 στην Ιταλία, με δεκάδες εστίες που δοκιμάζουν τις τοπικές αρχές. Για πρώτη φορά τα CHIK και DEN ξεπερνούν τα περιστατικά του ιού του Δυτικού Νείλου.
Ο Aedes albopictus δαγκώνει κυρίως την ημέρα, δρα σε υπαίθριους χώρους και λειτουργεί ως ικανός διαβιβαστής και των δύο ιών. Αυτό τον καθιστά κορυφαίο στόχο στα προγράμματα καταπολέμησης κουνουπιών, ιδιαίτερα στα αστικά περιβάλλοντα.
Στην Ελλάδα, η εικόνα διαφοροποιείται. Η χώρα παραμένει εκτός ευρωπαϊκού χάρτη κρουσμάτων δάγκειου και τσικουνγκούνια, πιθανότατα λόγω μειωμένων εισαγόμενων περιστατικών από ενδημικές περιοχές φέτος. Ο Δυτικός Νείλος, ωστόσο, καταγράφηκε με 93 κρούσματα και 8 θανάτους.
Οι ειδικοί αποδίδουν τη φετινή ηπιότερη εικόνα του Δυτικού Νείλου στον πρώιμο καύσωνα του Ιουνίου, που «αποσυντόνισε» τον κύκλο μετάδοσης μεταξύ πουλιών και κουνουπιών. Δείγματα κουνουπιών και πτηνοπληθυσμών έδειξαν χαμηλή οροθετικότητα ως τον Ιούλιο.
Όπως εξηγεί η Sandra Gewehr, «στην περίπτωση του ιού του Δυτικού Νείλου η μετάδοση γίνεται με το κοινό κουνούπι, το είδος Culex pipiens ένα αυτόχθονο είδος που αναπαράγεται στην Ελλάδα αλλά και σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Η καταπολέμηση κουνουπιών στις επηρεαζόμενες περιοχές, λέει η κα Gewehr, εστιάζει στο συγκεκριμένο είδος και μπορεί να κριθεί ως αποτελεσματική».
Αντίθετα, για τσικουνγκούνια και δάγκειο, ο βασικός διαβιβαστής στην Ευρώπη είναι ο «Τίγρης της Ασίας». Εδώ, η μετάδοση αφορά άνθρωπο–κουνούπι–άνθρωπο, άρα ο πολλαπλασιασμός των κρουσμάτων μπορεί να γίνει εκρηκτικά γρήγορα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Η αντιμετώπιση του Aedes albopictus είναι δυσκολότερη γιατί αναπαράγεται σε μικροεστίες μέσα σε ιδιωτικούς χώρους: πιατάκια γλαστρών, βαρέλια, φρεάτια. Η επιτυχία εξαρτάται από συνεχή ενημέρωση και ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση στάσιμων νερών.
Η φετινή διασπορά στη Νότια Ευρώπη ανησυχεί. «O λόγος της εμφάνισης τόσων πολλών κρουσμάτων CHIK και DEN σε χώρες της Ε.Ε. όπως πχ σε Γαλλία, Ιταλία οφείλεται κυρίως στις αθρόες μετακινήσεις ταξιδιωτών σε περιοχές που ενδημούν δάγκειος και τσικουνγκούνια… Ευνοείται απ΄ το περιβάλλον και είναι πλέον παντού…», σημειώνει η ομότιμη καθηγήτρια Ιατρικής ΑΠΘ Άννα Παπά- Κονιδάρη.
Οι ευρωπαϊκοί φορείς (ECDC, Ευρ. Επιτροπή, ΠΟΥ/Ευρώπη) είχαν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια. Από το 2012 υπάρχουν οδηγίες επιτήρησης «χωροκατακτητικών» ειδών, ενώ εκθέσεις συνδέουν την κλιματική αλλαγή με τη γεωγραφική επέκταση ιογενών νοσημάτων μέσω εντόμων–διαβιβαστών.
Για την Κεντρική Μακεδονία, όπου ο Δυτικός Νείλος ενδημεί από το 2010, το φετινό καλοκαίρι χαρακτηρίστηκε το καλύτερο για τη δημόσια υγεία: λιγοστά κρούσματα και κανένα θανατηφόρο. Οι ειδικοί, πάντως, κρατούν επιφυλάξεις για το 2026.
«Δεν μπορούμε όμως… να εκτιμήσουμε τι μπορεί να συμβεί την επόμενη χρονιά», τονίζει η κ. Παπά-Κονιδάρη, επισημαίνοντας τον ρόλο του χειμώνα στους πληθυσμούς κουνουπιών. Ένας ήπιος χειμώνας μπορεί να αυξήσει τους πληθυσμούς την επόμενη σεζόν.
Το διακύβευμα για την Ελλάδα είναι διπλό: διατήρηση ισχυρής επιτήρησης εισαγόμενων κρουσμάτων και στοχευμένες παρεμβάσεις για τον «Τίγρη» στο δομημένο περιβάλλον. Η φετινή εξαίρεση δεν επιτρέπει εφησυχασμό—επιβάλλει σχέδιο πρόληψης «γειτονιά προς γειτονιά».
