Σενάρια για ερημοποίηση της μισής Ελλάδας: Το 50% του νερού χάνεται πριν τη βρύση
Μειώνονται τα αποθέματα νερού εξαιτίας του αυξημένου τουρισμού, των αναγκών των αγροτικών καλλιεργειών, αλλά και των… διαρροών
Στο εφιαλτικό αύριο που ξημερώνει για την Ελλάδα, η υπερβολική «δίψα» του τουρισμού και της αγροτικής δραστηριότητας την οδηγούν με ταχύτατο ρυθμό στη μετατροπή της σε έρημο. Το οξύμωρο είναι ότι κάθε χρόνο πετάμε περίπου τα 5 από τα 9,5 δισεκατομμύρια κυβικά νερού που καταναλώνουμε ως χώρα σε διαρροές από το παλιό και ασυντήρητο δίκτυο των 7.000 χιλιομέτρων σωληνώσεων…
Η έρευνα του World Resources Institute αλλά και η έκθεση της Deloitte απλώς επιβεβαιώνουν αυτό που οι επιστήμονες φωνάζουν με αυξανόμενη ένταση όσο περνούν τα χρόνια: η χώρα μας βρίσκεται στη 19η θέση παγκοσμίως ως προς τον κίνδυνο εμφάνισης λειψυδρίας καθώς αυξάνει διαρκώς τις ανάγκες της, ενώ μειώνονται τα διαθέσιμα αποθέματα σε νερό. Κάπως έτσι, το 49% των εδαφών της χώρας, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη δημοσιευμένη έκθεση στο «GeoHazards», κρίνεται από τους επιστήμονες ως ιδιαίτερα ευάλωτο στην ερημοποίηση λόγω και του ανθρωπογενούς παράγοντα.
Αυτό το τελευταίο είναι και το «κλειδί». Οσο επιταχύνεται με την ανθρώπινη παρέμβαση η κλιματική αλλαγή, με την ίδια και μεγαλύτερη ταχύτητα στερεύουν τα αποθέματα νερού. Η Ελλάδα είναι μια περίπλοκη περίπτωση, καθώς η ανατολική χώρα δέχεται όση βροχή δέχεται και η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (γνωστή για την ανομβρία της), ενώ η δυτική παίρνει όση και το Παρίσι περίπου (πόλη που είναι γνωστή για τα υψηλά επίπεδα βροχοπτώσεων). Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα, το οποίο αφορά όλη τη Μεσόγειο, δεν πλήττει και την Ελλάδα με μεγάλη ένταση.
Ο τουρισμός θέλει νερό
Καθώς τα αποθέματα υδάτων, επιφανειακών και σε ταμιευτήρες, μειώνονται πέρα από τα επίπεδα του ανησυχητικού, σύμφωνα με την έκθεση που πραγματοποίησε η Deloitte για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με τη διαχείριση των υδάτων στη χώρα μας, η Ελλάδα κατέγραψε υπερδιπλασιασμό των απολήψεων νερού για ύδρευση την περίοδο 2001-2022.
Για την ακρίβεια, οι απολήψεις αυτές στην εικοσαετία αυξήθηκαν κατά 139%, αριθμός ο οποίος αποδίδεται κυρίως στην έντονη τουριστική δραστηριότητα, την άνοδο της κατά κεφαλήν κατανάλωσης και τις μεγάλες απώλειες στα δίκτυα διανομής, οι οποίες αγγίζουν το 50%. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο σε περιοχές με αυξημένες τουριστικές ροές, όπως οι Κυκλάδες, όπου η κατανάλωση αυξάνεται κατακόρυφα το καλοκαίρι ενώ οι διαθέσιμοι υδάτινοι πόροι είναι περιορισμένοι.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μάλαγα, Λάζαρο Φλορίδο-Μπενίτεθ, στην Καταλονία οι τουρίστες καταναλώνουν κατά μέσο όρο 163 λίτρα νερού ημερησίως, ενώ σε πολυτελή ξενοδοχεία η κατανάλωση φτάνει τα 240 λίτρα, σε σύγκριση με τα 160 λίτρα που καταναλώνει ένας κάτοικος της Βαρκελώνης. Αντίστοιχα, στο νησί της Σίφνου οι τουρίστες καταναλώνουν 2 έως 3 φορές περισσότερο νερό από τους ντόπιους, κυρίως λόγω συχνότερων ντους, πλυσίματος σεντονιών και πετσετών, καθώς και της χρήσης πισινών.
Το ερώτημα λοιπόν που θέτουν οι δήμαρχοι νησιών όπως η Σίφνος, η Πάρος, η Νάξος κ.ά. είναι γιατί οι τουριστικές επιχειρήσεις των νησιών τους αλλά και όσοι παραθερίζουν εκεί θα πρέπει να επιβαρύνουν σε τέτοιο βαθμό τις περιορισμένες υδάτινες πηγές του νησιού. Γιατί, για παράδειγμα, θα πρέπει όλα τα σπίτια και τα ξενοδοχεία να διαθέτουν πισίνες ενώ είναι πολύ κοντά η θάλασσα; Είναι αλήθεια απαραίτητες οι πισίνες στα νησιά με τις πανέμορφες παραλίες; Ή γιατί θα πρέπει κανείς σε ένα οικόπεδο 4 στρεμμάτων στο νησί να χτίζει 200 τ.μ. και να φτιάχνει έναν υδρόφιλο κήπο 3,5 στρεμμάτων;
Πόσο «διψάνε» οι καλλιέργειες
Το πότισμα είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας που απειλείται από τη δίψα, καθώς η γεωργία απορροφά ποσοστό μεγαλύτερο από το 80% της συνολικής κατανάλωσης γλυκού νερού στη χώρα. Οι παραδοσιακές μέθοδοι άρδευσης, όπως η κατάκλυση, έχουν χαμηλή απόδοση και υψηλές απώλειες νερού.
Σύμφωνα με τις μελέτες της Deloitte και της WRI, η Ελλάδα ξοδεύει τον μεγαλύτερο όγκο νερού ανά εκτάριο αρδευόμενης γης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ξεπερνώντας κατά πολύ άλλες μεσογειακές χώρες με παρόμοια κλιματικά χαρακτηριστικά. Εδώ, οι επιστήμονες παρατηρούν να συμβαίνει ένα παράδοξο: οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις βαίνουν μειούμενες τα τελευταία χρόνια, όμως το ίδιο διάστημα οι απολήψεις νερού για άρδευση αυξάνονται ή παραμένουν υψηλές. Αυτό αποδίδεται στις αυξημένες θερμοκρασίες που επικρατούν, προκαλώντας μεγαλύτερες ανάγκες σε νερό ανά καλλιέργεια και στα παλιά δίκτυα άρδευσης, που συχνά ξεπερνούν τα 20 χρόνια ζωής και παρουσιάζουν σοβαρές απώλειες νερού και χαμηλή αποδοτικότητα.
Ενα άλλο ζήτημα είναι η καλλιέργεια ποικιλιών με υψηλές απαιτήσεις σε νερό (όπως το βαμβάκι, το καλαμπόκι και τα κηπευτικά, που αποτελούν ιδιαίτερα υδροβόρες καλλιέργειες και εντείνουν τις πιέσεις στους υδατικούς πόρους ειδικά στις περιοχές με ξηροθερμικό κλίμα) και πολιτικές στήριξης του αγροτικού τομέα που ενδέχεται να αυξήσουν τις αρδευόμενες εκτάσεις ενισχύοντας περαιτέρω την πίεση στους υδάτινους πόρους.
Σαχάρα η Ελλάδα
Η Ελλάδα λοιπόν αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια μια εντεινόμενη κρίση λειψυδρίας, αποτέλεσμα όχι μόνο της κακής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, αλλά και της επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής. Οι επιστημονικές προβλέψεις και τα τελευταία δεδομένα αποτυπώνουν μια ανησυχητική πραγματικότητα: λιγότερες βροχοπτώσεις, μεγαλύτερη διάρκεια ξηρασίας και αύξηση της θερμοκρασίας οδηγούν σε εξάντληση φυσικών αποθεμάτων νερού.
