Πρώτη Σερρών: Το Χωριό Του Κωνσταντίνου Καραμανλή Διατηρεί Το Χρώμα Και Την Ομορφιά Του Στο Πέρασμα Των Χρόνων
Πρώτη Σερρών: Το γραφικό χωριό όπου καταγόταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έχει καταφέρει να διατηρήσει το παραδοσιακό του χρώμα στους πρόποδες της οροσειράς του Παγγαίου.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (1907-1998), δύο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας και τέσσερις φορές πρωθυπουργός της χώρας, δήλωνε με περηφάνεια την καταγωγή του από την Πρώτη Σερρών.
Πρόκειται για το γραφικό χωριό με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, χτισμένο στους βόρειους πρόποδες της οροσειράς του Παγγαίου, που σήμερα αριθμεί λιγότερους από 1.000 κατοίκους
Ακολουθώντας τον Κάθετο Άξονα της Εγνατίας Οδού Αμφίπολης – Δράμας, παράλληλα σχεδόν με τους βόρειους πρόποδες της οροσειράς του Παγγαίου, ο δρόμος σε φέρνει στην Πρώτη μετά από 24 χλμ. Η αλήθεια πως η κατάσταση του οδικού δικτύου δεν είναι και η καλύτερη. Ωστόσο η σημερινή εικόνα αναμένεται να αλλάξει προς το καλύτερο, μιας και δρομολογήθηκε η αναβάθμιση του συγκεκριμένου τμήματος που συνδέει την πόλη της Δράμας με την Εγνατία Οδό.
Η Πρώτη είναι ένα από τα φημισμένα Παγγαιοχώρια των Σερρών (Μεσολακκιά, Παλαιοκώμη, Νέα Φυλη, Μικρό Σούλι, Ροδολίβος, Ηλιοκώμη, Κορμίστα), κάποια από αυτά είναι χαρακτηρισμένα ως παραδοσιακοί διατηρητέοι οικισμοί. Πραγματικά στολίδια στη βόρεια πλευρά του -λεγόμενου και χρυσοφόρου- Παγγαίου, λόγω των πολλών μεταλλείων χρυσού που λειτουργούσαν στις πλαγιές του κατά την αρχαιότητα.
Επί τουρκοκρατίας η ονομασία του χωριού ήταν «Κιούπκιοϊ» (χωριό των πιθαριών) από τα κεραμοποιεία που λειτουργούσαν, λόγω του αργιλούχου χώματος στην περιοχή. Στο Κιούπκιοϊ, και στη δύση της οθωμανικής κυριαρχίας στην Μακεδονία, γεννήθηκε το 1907 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, πρωτότοκος γιος του δημοδιδασκάλου Γεώργιου Καραμανλή, με έντονη εθνική δράση κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, και της Φωτεινής Δολόγλου.
Από την Πρώτη στο Προεδρικό Μέγαρο
Από το μικρό αυτό χωριό, ξεκίνησε τη μεγαλειώδη ιστορική του διαδρομή ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που τον έφερε στην ηγεσία της χώρας για ένα τέταρτο του αιώνα. Απόλυτα λογικό για τον «Πρώτο της Πρώτης» να ταυτίσει το όνομά του με το γραφικό χωριό και τους κατοίκους του, που οι παλαιότεροι ακόμη θυμούνται με αγάπη και νοσταλγία και τα πρώτα λόγια που τους έλεγε κάθε φορά που πατούσε το πόδι του στην Πρώτη. «Συμπατριώτες μου Μακεδόνες, Ήλθα».
Στην κεντρική πλατεία του χωριού, που φέρει το όνομα του μεγάλου πολιτικού άνδρα, δεσπόζει επιβλητικός ο χάλκινος ανδριάντας του, έργο του Τήνιου γλύπτη Πραξιτέλη Αντζουλίνου που υπήρξε μαθητής και βοηθός του αείμνηστου γλύπτη Γιάννη Παππά. Το άγαλμα εμφανίζει τον Καραμανλή, με κίνηση προς τα εμπρός και υψωμένο το δεξί του χέρι να χαιρετά τον κόσμο και μαζί την ιδιαίτερη πατρίδα του και τους συγχωριανούς του.
Λίγο παραπάνω από την πλατεία, βρίσκεται η πατρική κατοικία της οικογένειας Καραμανλή. Το διώροφο οίκημα -κτίστηκε το 1905 με την χαρακτηριστική παγγαιορίτικη αρχιτεκτονική. Στο σπίτι αυτό γεννήθηκε, πέρασε τα παιδικά και μαθητικά του χρόνια και ξεκίνησε τα πρώτα του βήματα ως δικηγόρος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που ως πρωτότοκος είχε το δικό του δωμάτιο.
Το ισόγειο, με το παραδοσιακό τζάκι, το εσωτερικό πηγάδι και το ζωγραφιστό ξύλινο ταβάνι, λειτουργεί και ως μουσειακός χώρος. Στους τοίχους δεσπόζουν φωτογραφίες από μέλη της οικογένειας και την πολιτική σταδιοδρομία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, μεγάλο πορτρέτο του και πολλά κειμήλια. Η επίσκεψη στο χώρο είναι δυνατή, κατόπιν επικοινωνίας (Τηλ. : 6976125355).
Η Πρώτη έβγαλε και άλλους πολιτικούς άνδρες -και από τον αριστερό χώρο- που είτε γεννήθηκαν στο χωριό (Άγγελος Αγγελούσης, Φιντίας Βελλίκης, Γεώργιος Γεωργούλας, Αχιλλέας Καραμανλής, Γεώργιος Μούτσιος), είτε έλκουν την καταγωγή τους από εκεί, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, αλλά και ο νυν υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Αχ. Καραμανλής.
Χρώμα και παράδοση
Η Πρώτη έχει καταφέρει να διατηρήσει αναλλοίωτο σε μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό της χρώμα. Τα παλαιότερα σπίτια ακολουθούν την τοπική παγγαιορίτικη αρχιτεκτονική. Διώροφο ορθογώνιο κτίσμα, που το ισόγειο χρησιμοποιούνταν ως στάβλος με εσωτερική σκάλα που οδηγούσε στον πρώτο όροφο, ενώ ο ημιυπαίθριος χώρος (χαγιάτι) -στη νότια πλευρά του σπιτιού- χρησιμοποιούνταν σαν ξηραντήριο καπνού, καθώς και για άλλες αγροτικές εργασίες.
Τα νεότερα αρχοντικά, επίσης, των μέσων του 19ου αιώνα και μετά, είναι κτισμένα σε ευρωπαϊκούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης των κατοίκων του χωριού λόγω της ευμάρειας από την καλλιέργεια του φημισμένου καπνού της περιοχής.
Στο χωριό βρίσκονται διάσπαρτα στενά λιθόστρωτα δρομάκια και παλιά σπίτια, που σε μεταφέρουν πίσω στο χρόνο. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει επιβλητικό το τριώροφο παλιό καπνομάγαζο του Λαδιά, που πλέον έχει μετατραπεί σε κατοικία. Έχει διασωθεί ακόμη ένα καπνομάγαζο των αρχών του 20ου αιώνα, της οικογένειας Ζαρκινού, στην συνοικία Τσομπανίνα που σήμερα λειτουργεί ως βιοτεχνία Ρούχων.
Οι παλιές καπναποθήκες, επίσης του Ευάγγελου Λαδιά (1870-1943), μετατράπηκαν από τους απογόνους του σε ένα εντυπωσιακό λαογραφικό μουσείο, μοναδικό του είδους στην περιοχή. Οι αποθήκες κτίστηκαν το 1925, για να στηρίξουν την εμπορική και αγροτική δραστηριότητα της οικογένειας, στην παραδοσιακή τοπική αρχιτεκτονική με πέτρα και ξύλο, αλλά και με λιθόστρωτο καλντερίμι και ημιυπαίθριο χαγιάτι.
Μέσα από την ιστορία των αντικειμένων, των κειμηλίων και των φωτογραφιών που εκτίθενται -τα περισσότερα της οικογένειας Λαδιά- παρουσιάζεται ουσιαστικά στον επισκέπτη, η νεότερη ιστορία της Πρώτης και των κατοίκων της. Το «Λαογραφικό Μουσείο Χαγιάτι Λαδιά» δημιουργήθηκε με πολύ αγάπη και σεβασμό στην παράδοση και στην ιστορία της οικογένειας, από την Βασιλική Λαδιά και τον Χρήστο Τσιφούτη.
Όλα τα αντικείμενα της συλλογής αποτελούν ταυτοχρόνως μέρος της οικογενειακής κληρονομιάς των δημιουργών και «ιερή» παρακαταθήκη, την οποία διαφύλαξαν με ευλάβεια κι αφοσίωση. Την έκθεση επιμελήθηκε η ιστορικός και μουσειολόγος Παναγιώτα Βασιλειάδου. (www.hayatiladia.gr / Τηλ : 23234061676)
Στο κέντρο του χωριού επίσης, δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με την εικόνα του αγίου και το αγίασμά του, 32 σκαλοπάτια βαθιά μέσα στη γη. Κατά την παράδοση, η ανεύρεση τους έγιναν από μία χριστιανή, ονόματι Αννούδα Λιάκου, στις αρχές του 20ου αιώνα, στην οποία, όπως λέγεται, ο Άγιος Γεώργιος παρουσιαζόταν επίμονα.
Β.Δ. εκτείνεται το οργανωμένο Αθλητικό Κέντρο «Αχιλλέας Καραμανλής» που τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται ο πετυχημένος θεσμός της «Μαθητιάδας». Πρόκειται για μια εκπαιδευτική διοργάνωση, η οποία συγκεντρώνει κάθε δύο χρόνια στην Πρώτη, προ πανδημίας covid-19, μαθητές γυμνασίων από όλους τους νομούς της Ελλάδας και της ομογένειας. Μια προσομοίωση των Ολυμπιακών Αγώνων για μαθητές ουσιαστικά. (www.mathitiada.gr)
Στο μοναστήρι της Ανάληψης
Οι στενοί δρόμοι της Πρώτης και τα γραφικά σοκάκια καταλήγουν στον δρόμο που οδηγεί στο μοναστήρι της Ανάληψης του Κυρίου στην βόρεια πλευρά του Παγγαίου και σε υψόμετρο 930 μ. (7 χλμ ανατολικά της Πρώτης). Το μοναστήρι είναι κτισμένο ανάμεσα σε πεύκα, οξιές, βελανιδιές και καστανιές, και η θέα του προς την σερραίική ενδοχώρα εντυπωσιάζει. Στα γύρω υψώματα διακρίνονται παλαιά ασκηταριά, καθώς και ερείπια κάστρου.
Tο σεμνό αυτό καταφύγιο άσκησης έχει μια μεγάλη ιστορία, που χάνεται στα βάθη των αιώνων αφού αναφέρεται ήδη από τον 17ο αιώνα, ως μετόχι της κοντινής ξακουστής μονής Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας.
Το μοναστήρι επανασυστάθηκε το 1979, με ειδικό Προεδρικό Διάταγμα του τότε ΠτΔ Κωνσταντίνου Καραμανλή, και από έκτοτε έχει εξελιχθεί σε σημαντικό πνευματικό φάρο της περιοχής, με τις μοναχές να κερδίζουν με το φιλόξενο χαμόγελό τους και την προσευχή τους επισκέπτες – προσκυνητές. Το καθολικό της μονής ξεχωρίζει αρχιτεκτονικά (σταυροειδής ροτόντα με λαξευτή πέτρα, κεραμικές διακοσμήσεις και στέγη από πλάκες γρανίτη) επειδή είναι κτισμένο στον τύπο της Αγίας Ανάληψης του Κυρίου του Όρους των Ελαιών στους Άγιους Τόπους.
Εντυπωσιάζουν επίσης τα μοναδικά παραδοσιακά προϊόντα που παρασκευάζουν οι μοναχές (μαρμελάδες, γλυκά κουταλιού, λικέρ κ,α,) με αγνά υλικά απευθείας από το περιβόλι του μοναστηριού, καθώς και τα φαρμακευτικά τους προϊόντα (βότανα, ιαματικά έλαια, βάμματα, κρέμες, σαπούνια κ.α.), τα οποία διατίθενται και με e-shop, πρωτοποριακό πραγματικά. (www.ieramonianalipseos.gr – Tηλ.: 23240 61842)
Το Παγγαίο είναι ένα εντυπωσιακό βουνό, που έχει πολλά να προσφέρει στους fan της πεζοπορίας και της ορειβασίας, λόγω της μορφολογίας του. Σε υψόμετρο 1.200 μ. βρίσκεται το Καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού Χιονοδρομικού Συλλόγου Πρώτης (5 χλμ Ν.Α. του μοναστηριού της Αναλήψεως). Ο σύλλογος διοργανώνει τακτικά πεζοπορικές και ορειβατικές δραστηριότητες (Αποστόλης Κοντας / Τηλ : 6979630866).
Η Πρώτη στον χάρτη
Στο χωριό θα βρείτε γραφικές ταβέρνες, με νόστιμους τοπικούς μεζέδες και ντόπιο τσίπουρο, καφετέριες με ζεστό χρώμα και τραπεζικό ATM. Ξενώνας, λειτουργεί στο κοντινό χωριό Ροδολίβος (5 χλμ απόσταση).
