Ασπροπόταμος: Ο Πανέμορφος Ναός Σπάνιας Ομορφιάς Μέσα Στο Ελατοδάσος
Η Μονή Τιμίου Σταυρού Δολιανών είναι κτισμένη με πέτρα και σκεπασμένη με πλάκες. Εκείνο που την κάνει μοναδική είναι οι 13 τρούλοι της. Ο κεντρικός τρούλος μάλιστα είναι διπλός (διώροφος) κάτι εξαιρετικά σπάνιο…
Βρίσκεται σε απόσταση 1.5 χιλιόμετρου από τον οικισμό Δολιανά και 2 χιλιόμετρα από την κοινότητα Κρανιά του Ασπροποτάμου. Ο πανέμορφος αυτός ναός είναι χτισμένος σε μια ράχη σε υψόμετρο 1.150 μέτρα. Δύσκολα τον εντοπίζεις απ΄τον κεντρικό δρόμο γιατί κρύβεται πίσω από ένα δάσος με πανύψηλα έλατα.
Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για την ιστορία του ναού και αυτά που υπάρχουν στοιχειοθετούν την ιστορία του μνημείου από τον 19ο αι. και μετά. Πρώτη γραπτή αναφορά στο μνημείο γίνεται σε δύο έγγραφα, του 1839 (Φιρμάνι) και 1841 (Απανταχούσα), που αφορούν στην ανακαίνιση και ανοικοδόμηση του ναού.
Ο ναός του Σταυρού, ήταν εξάρτημα της μονής του 1770 (προφορική παράδοση τη χρονολογεί στα 1630), η οποία καταγράφεται ως μονή του Αγίου Νικολάου ενώ σήμερα οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν Μονή της Αγίας Ζώνης. Της μονής αυτής εξάρτημα της ίδιας μονής ήταν ακόμη ένα παρεκκλήσιο, αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση.
Από τα τρία αυτά ιδρύματα που αποτελούν μετόχια της Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων, σώζεται ακέραιος μόνο ο ναός του Σταυρού ενώ τα άλλα δύο όπως και άλλα μνημεία στα γύρω χωριά καταστράφηκαν το φθινόπωρο του 1943 (προφανώς για αντίποινα για την εκτέλεση εκεί 80 Γερμανών αιχμαλώτων), από σφοδρή επιδρομή των Γερμανών.
Πρόκειται για έναν ναό με ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική και έχει μάλιστα χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Χτισμένη με πέτρα και σκεπασμένη με πλάκες, αυτό που κάνει την Μονή Τιμίου Σταυρού να ξεχωρίζει είναι οι 13 τρούλοι της, μαζί με τον κεντρικό που είναι διπλός.
Μπαίνοντας κανείς στο εσωτερικό του θα παρατηρήσει ότι είναι αρκετά σκοτεινός με λίγο φως που μπαίνει από τα μικρά παραθυράκια τον τρούλων. Εξωτερικά του ναού υπάρχουν αρκετά λιθανάγλυφα τα οποία είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα και σε συνδυασμό με τους τρούλους προσδίδουν στον ναό μια ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια.
Ο καθηγητής (ακαδημαϊκός και αρχιτέκτονας) Παύλος Μυλωνάς τη χαρακτήρισε τον Ναό ως «τον Παρθενώνα του ορεινού όγκου».
Ακολουθεί έναν σύνθετο τύπο, που ο Παύλος Μυλωνάς τον περιγράφει ως «θολοσκεπή βασιλική μετά τρούλων και πολλών αψίδων και εντοπίζει τρεις χρονολογικές φάσεις, με αρχική το έτος 1770».
Ο καθηγητής αναφέρει ακόμη ότι, «εδώ, ο καλλιτέχνης μεταφέρει θαυμάσια αρχιτεκτονικά στοιχεία από μολδαβικά παραδείγματα, οθωμανικά, αρμενικά όπως και παλιά κεντροευρωπαϊκά».
Όλα τα παραπάνω δημιουργούν μια «πολυκυτταρική ευμορφία χώρου», που – σύμφωνα με τον κ. Μυλωνά – μας οδηγεί στο να φανταστούμε τον αρχικό πρωτομάστορα ως έναν άνθρωπο σοφό και κοσμογυρισμένο, που από την πόλη έως τις παραδουνάβιες χώρες πλούτιζε τις γνώσεις του αυτοσχεδιάζοντας, δίνοντας όμως λύσεις παραδεκτές.
Επισκεπτόμενος κάνεις το νομό Τρικάλων και κάνοντας μια βόλτα στην περιοχή, αξίζει να βρεθεί εκεί και να δει από κοντά τον συγκεκριμένο ναό και να θαυμάσει την ξεχωριστή αρχιτεκτονική του. Εκτός από αυτό όμως ο επισκέπτης θα νιώσει μια γαλήνη και θα τον μαγέψει το καταπράσινο τοπίο, τα πανύψηλα έλατα και η φύση.
Το μοναστήρι γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου, στην γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και στις 15 Αυγούστου.
Πηγή: dinfo.gr
